Η χρήση της τέχνης υπήρξε πάντα για τον άνθρωπο μοχλός έκφρασης, ανάπτυξης, επικοινωνίας και δημιουργικότητας, στοιχεία άρρηκτα συνδεδεμένα με την αυτοπραγμάτωση. Όπως έλεγε ο ζωγράφος Wassily Kandinsky «η τέχνη δεν είναι δημιουργία χωρίς σκοπό, αλλά δύναμη που εξυπηρετεί την ανάπτυξη και την ευαισθητοποίηση της ανθρώπινης ψυχής». 

Τα οφέλη της τέχνης στον άνθρωπο  

Η ενασχόληση με την τέχνη μπορεί να λειτουργήσει δημιουργικά, διαγνωστικά, ρυθμιστικά, εκφραστικά, προγνωστικά, θεραπευτικά, ανταποδοτικά και μεταμορφωτικά.

Tέχνη και πνευματική διαύγεια

Όντας γεμάτη συμβολισμούς από ασυνείδητες δηλώσεις για την ψυχική κατάσταση του ανθρώπου, η τέχνη συμβάλλει στην ενίσχυση της ψυχοσωματικής υγείας, στην ενδυνάμωση των γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών και την αντιμετώπιση ενδοψυχικών συγκρούσεων.

Τα έργα τέχνης «προκαλούν συνειρμούς», επιτρέποντας σε άτομα με ψυχολογικά προβλήματα, προβλήματα μνήμης ή και έκφρασης, «να θυμηθούν και να μοιραστούν το παρελθόν τους». Ταυτόχρονα παρέχουν πληροφορίες αναφορικά με την ανθρώπινη εμπειρία. Οι θεατές μπορούν να θαυμάσουν έργα τέχνης που έχουν τη δυνατότητα να τους ανακουφίσουν από συναισθήματα απομόνωσης μέσα από τη διαδικασία της επαφής με το έργο ως αντικείμενο και της μεταβίβασής τους προς αυτό, κυρίως επειδή μπορούν να συνδέσουν (τα έργα αυτά) με προσωπικά τους βιώματα.

Η αισθητική εμπειρία συμβάλλει στη διαμόρφωση κριτικού στοχασμού. Η τέχνη μας κάνει να σκεφτόμαστε και να βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας διαφορετικά. Ταυτόχρονα αναπτύσσει τη φαντασία μας αποτελώντας βαθύτερη και ευρύτερη εμπειρία από τις συνήθεις. Μας ενθαρρύνει να εκφράσουμε οπτικά τα όνειρά μας, τις σκέψεις μας, ακόμα και τις πιο τρελές μας ιδέες.

Εκτός από τη σκέψη, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, και τη μνήμη, η επαφή με τις Τέχνες διεγείρει τη συγκέντρωση και την αντίληψη. Όλες αυτές οι γνωστικές λειτουργίες του ατόμου είναι χρήσιμες σε ποικίλους τομείς της ζωής του από τον μαθησιακό και τον παιδαγωγικό, ως τον κοινωνικό και τον επαγγελματικό.

Η τέχνη μιλά για τη ζωή και τον κόσμο μέσα από τη δική της γλώσσα, που είναι κοινή για όλους τους ανθρώπους, πέρα από σύνορα, έθνη, θρησκείες και όποιους άλλους διαχωρισμούς. Πηγάζοντας από την κοινή ανάγκη για δημιουργικότητα μας βοηθά να γνωρίσουμε βαθύτερα και ουσιαστικότερα τον εαυτό μας και τον κόσμο. Η επαφή με την τέχνη εμπλουτίζει και διευρύνει τον τρόπο θέασης της πραγματικότητας και μας οδηγεί σε επαναξιολογήσεις και επανατοποθετήσεις ως προς τη σχέση με τον εαυτό και με τον Άλλον.

Τέχνη και ψυχική υγεία

Αποδεδειγμένα, η συμβολή των τεχνών είναι σημαντική στη ψυχική υγεία του ανθρώπου με τη μείωση του πόνου, της χρόνιας κόπωσης, του στρες και της κατάθλιψης, ενισχύει την εγκεφαλική δραστηριότητα και το ανοσοποιητικό σύστημα, και άρα την ευρωστία των ανθρώπων. Παρέχει επιπλέον τη δυνατότητα για ψυχαγωγία,  χαλάρωση και αποφόρτιση από τις εντάσεις της καθημερινότητας, συμβάλλοντας στην επίτευξη εσωτερικής ηρεμίας και ισορροπίας. Κατά αυτό τον τρόπο αναβαθμίζει και το ποιοτικό επίπεδο της ζωής τους.

Ειδικά την εποχή που ζούμε, όπου η πανδημία λόγω Covid-19 ανέτρεψε αίφνης ό,τι μέχρι σήμερα θεωρείτο γνώριμο, αυτονόητο, δεδομένο και το μέλλον προδιαγράφεται αβέβαιο, η τέχνη αποτελεί το πεδίο διαφυγής, υποστήριξης και διάδοσης θετικών μηνυμάτων.

Εν κατακλείδι, η τέχνη παρέχει τη δυνατότητα για προσωπική ανάπτυξη και καλλιέργεια, οδηγώντας στην ανίχνευση, επεξεργασία και εμβάθυνση νοημάτων. Τα στοιχεία αυτά μας βοηθούν να αναζητήσουμε την πραγματική αξία όσων συμβαίνουν στο άμεσο περιβάλλον και ευρύτερα στην κοινωνία.

Ελισάβετ Ιωαννίδη
Επιμελήτρια Εκπαίδευσης – Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια