Ο Δημήτρης Πικιώνης υπήρξε ένα εξαιρετικά ανήσυχο πνεύμα που αναζητούσε αφορμές για την προώθηση της τέχνης, μέσα από τα διαφορετικά της πρόσωπα. Και το κατάφερνε πάντα με έναν μοναδικό τρόπο.

Από τη Μία Κόλλια

Οραματιστής - Ως αρχιτέκτων, πάντα αναζητούσε τον τρόπο με τον οποίο το οίκημα εντασσόταν στο τοπίο αρμονικά και φυσικά, αλλά και σε ισορροπία με τον άνθρωπο και τις ανάγκες του.

Ανοιχτόμυαλος - Ως καθηγητής, πολλές φορές έκανε μάθημα στους φοιτητές του στο προαύλιο του Πολυτεχνείου, για να είναι πιο ζωντανό και πιο ενδιαφέρον. Άλλες φορές, πάλι, τους προέτρεπε να πιάσουν το μολύβι με το αριστερό χέρι για να γίνει το σχέδιο λιγότερο τέλειο και περισσότερο εκφραστικό.

Πολυπράγμων - Αρχιτέκτων, ζωγράφος, φιλόσοφος, ποιητής και ακαδημαϊκός καθηγητής, γνωστός κυρίως για τη σχεδίαση και υλοποίηση της πλακόστρωτης διαδρομής που οδηγεί στον Παρθενώνα και τα έργα πρασίνου γύρω από την Ακρόπολη και τον λόφο του Φιλοπάππου, ο Δημήτρης Πικιώνης είναι ένας αρχιτέκτονας που δημιούργησε αξεπέραστες κατασκευές.

Ρηξικέλευθος - «Το εξαιρετικό με τον Πικιώνη είναι ότι σε μια εποχή που η κτιριολογία ήρθε να αντικαταστήσει την αρχιτεκτονική, ο Πικιώνης αντέδρασε θέλοντας να παρουσιάσει την αρχιτεκτονική ως τέχνη, χωρίς να ντρέπεται γι' αυτό, όπως οι σύγχρονοί του, που νόμιζαν πως είναι πιο καθωσπρέπει να είναι κτιριολόγοι», έγραψε ο Γιάννης Τσαρούχης για τον εμπνευσμένο αρχιτέκτονα, που άνοιξε νέους αισθητικούς ορίζοντες στην Ελλάδα.

Ο Δημήτρης Πικιώνης γεννήθηκε το 1887 στον Πειραιά από Χιώτες γονείς. Από παιδί είχε κλίση στο σχέδιο. Το 1904 γράφτηκε στο Πολυτεχνείο και το 1906 έγινε ο πρώτος μαθητής του ζωγράφου Κωνσταντίνου Παρθένη. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του είχε συνδεθεί φιλικά με τους Αναστάσιο Ορλάνδο, Ιωσήφ Πεσταρίνη, Τζόρτζιο ντε Κίρικο, Δημήτρη Καμπούρογλου και Περικλή Γιαννόπουλο. Το 1908, μετά την αποφοίτησή του από το Πολυτεχνείο ως πολιτικός μηχανικός, κατόπιν προτροπής του Παρθένη, ο Πικιώνης πήγε στο Μόναχο να σπουδάσει ζωγραφική. Το 1909, θα βρεθεί στο Παρίσι, με αφορμή κάποια έργα του Πολ Σεζάν και θα παραμείνει εκεί μέχρι το 1912. Ωστόσο, σκεπτόμενος ότι τα οικονομικά του δεν θα τον βοηθούσαν στον δρόμο που είχε πάρει, περνάει τον υπόλοιπο χρόνο του στη γαλλική πρωτεύουσα μαθαίνοντας τα πάντα για την αρχιτεκτονική. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα και μετά την αποστράτευσή του αρχίζει να μελετά την αρχιτεκτονική της νεοελληνικής παράδοσης. Το 1925 έγινε έκτακτος καθηγητής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου στην έδρα της Διακοσμητικής, πέντε χρόνια αργότερα μονιμοποιήθηκε, ενώ συνέχισε να διδάσκει έως το 1958.

Ο Πικιώνης έχτισε το πρώτο σπίτι (την οικία Μωραΐτου) το 1923 στις Τζιτζιφιές -ένα οικοδόμημα με χαρακτήρα αττικής λαϊκής αρχιτεκτονικής-, ενώ το 1933 έχτισε το Δημοτικό Σχολείο στα Πευκάκια Λυκαβηττού. Οι καθαροί κυβιστικοί όγκοι του συνδιαλέγονται με το πευκόφυτο τοπίο, επιδιώκοντας τη σύζευξη του σχήματος με διαγραφή των ορίων και τη λειτουργικότητα. Ωστόσο, εκείνη την περίοδο διαπίστωσε πως δεν τον ικανοποιούσαν τα έργα του και άλλαξε τις αισθητικές του αντιλήψεις. Στοχάστηκε πως το οικουμενικό πνεύμα πρέπει να συνδεθεί με το πνεύμα της εθνότητας. Όλα του τα επόμενα αρχιτεκτονικά έργα βασίστηκαν σ' αυτή την αντίληψη. Για όλα αυτά ξεχωρίζουν και τα σπίτια στην Κυπριάδου, η οικία Μωραΐτη στις Τζιτζιφιές, τα προσχέδια τάφων, η πολυκατοικία στη Χέυδεν, το «Ξενία» των Δελφών και το Δασικό Χωριό στο Περτούλι.

Η σχέση του Δημήτρη Πικιώνη με τη ζωγραφική αναγνωρίζεται σε πολλές δημιουργίες του, όπως η παιδική χαρά της Φιλοθέης (1961-64), όπου σχεδίασε έναν χώρο για μικρά και μεγαλύτερα παιδιά, με πολλή φαντασία. Επίσης, είναι ένα από τα έργα του που εκφράζουν την αντίληψή του ότι όλες οι κουλτούρες έχουν μια κοινή και αιώνια βάση: τα πάντα είναι διαφορετικές εκφάνσεις του ίδιου. Ισως δεν είναι τυχαίο που δούλεψε με τόση αγάπη αυτόν τον χώρο καθώς ο ίδιος είχε παιδιά με την Αγνή!

Η διαμόρφωση τοπίου στην Ακρόπολη και στον λόφο Φιλοπάππου θεωρείται το κατ’ εξοχήν αριστούργημά του. Με τη μορφή ενός δικτύου λιθόστρωτων μονοπατιών, αυτή η διαμόρφωση είναι ρηξικέλευθη και μοναδική, ακριβώς επειδή προπάντων είναι σεμνή και απόλυτα ενταγμένη στο τοπίο. Δουλεύοντας μαζί με τους φοιτητές του και τους τοπικούς λιθοξόους, ο Δημήτρης Πικιώνης εφάρμοσε την τεχνική της λιθόστρωσης, με τη χρήση χαλασμάτων που περισώθηκαν από την ανοικοδόμηση της αναπτυσσόμενης τότε πρωτεύουσας. Από το 1954 έως και το 1958 που κράτησαν οι εργασίες, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που ήταν τότε υπουργός Δημόσιων Έργων -αλλά το εγκαινίασε ως πρωθυπουργός- επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά τον Δημήτρη Πικιώνη στο έργο του, από το οποίο περίμενε όχι μόνο να αναδείξει το αττικό τοπίο και την Ακρόπολη με τον ιδανικότερο τρόπο (η Ελλάδα ξεκινούσε τότε τα μεγάλα τουριστικά της ανοίγματα), αλλά συγχρόνως να μη θιγεί η αισθητική ιστορία του τόπου.

Στις 28 Αυγούστου του 1968 ο Πικιώνης πέθανε στην Αθήνα και ο κόσμος της τέχνης έγινε φτωχότερος.

#HisStory