Γιάννης Δάνδουρας: Ο «διαστημικός» Έλληνας

Αυτός ο βαθιά ευγενής και μετριοπαθής άνθρωπος είναι ένας επιστήμονας αφιερωμένος στο διάστημα και σε όλα όσα φαντάζουν σε μας «εξωπραγματικά». Ο Ιωάννης Δάνδουρας είναι διεθνώς καταξιωμένος και δεν σταματά ποτέ να ψάχνει ακόμη πιο πολύ, ακόμη πιο μακριά! Ο τρόπος του «διαστημικού» Έλληνα ξεφεύγει σίγουρα από αυτόν του ψυχρού επιστήμονα αφού παρά την αφοσίωσή του στην επιστήμη, είναι θαυμαστές οι ανθρώπινες προσεγγίσεις του σε όλα. 

Από τη Μία Κόλλια

Ο Ιωάννης Δάνδουρας είναι από το 1989 μόνιμος ερευνητής στο IRAP (Institut de Recherche en Astrophysique et Planétologie), στην Τουλούζη, εργαστήριο που υπάγεται στον γαλλικό Εθνικό Οργανισμό Επιστημονικών Ερευνών CNRS. Μελετά το γήινο διαστημικό περιβάλλον, τη μαγνητόσφαιρα της Γης και τις μαγνητόσφαιρες και ανώτερες ατμόσφαιρες πλανητών και δορυφόρων στο Ηλιακό μας Σύστημα.

Είναι ο επικεφαλής ερευνητής στο πείραμα CIS του προγράμματος Cluster της ESA και επικεφαλής ερευνητής στο πείραμα ΗΙΑ του προγράμματος Double Star. Στον τομέα της εξερεύνησης των πλανητών, ήταν επικεφαλής ερευνητής της γαλλικής συμμετοχής στο πείραμα MIMI του προγράμματος Cassini για τη μελέτη του Κρόνου και των δορυφόρων του και συμμετέχει στο πείραμα SERENA του προγράμματος Bepi-Colombo της ESA, το οποίο είναι καθ' οδόν για τον πλανήτη Ερμή.   

Πρόσφατα η ESA τού ανέθεσε να σχηματίσει μία διεθνή ερευνητική ομάδα, με σκοπό την επιστημονική προετοιμασία της μελέτης του διαστημικού περιβάλλοντος της Σελήνης, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συμμετοχής στο πρόγραμμα Lunar Gateway / Artemis: επιστροφή του ανθρώπου στη Σελήνη.      

- Πόσο σημαντικό ρόλο πιστεύετε ότι παίζει το οικογενειακό περιβάλλον στην καλλιέργεια των παιδιών; 

Είχα την ευτυχία να μεγαλώσω σε μια οικογένεια όπου οι γονείς μας μάς έδωσαν αγάπη για τη μάθηση, εφόδια για τη ζωή, ενθάρρυνση και ελπίδα. Ο πατέρας ήταν μηχανολόγος και ηλεκτρολόγος μηχανικός και η μητέρα βιολόγος και γεωλόγος. Πάντα ενθάρρυναν τις συζητήσεις, το κέντρισμα της περιέργειας, τη μελέτη και προσπαθούσαν να λύσουν τις απορίες μας. Όταν ήρθε η ώρα να φύγω για σπουδές στο εξωτερικό, η συμπαράστασή τους ήταν και τότε αμέριστη.

- Είχατε κάποια ιδιαίτερη κλίση εξαρχής; Τι σας έκανε να επιλέξετε τη συγκεκριμένη εξειδίκευση; 

Από μικρός ένιωθα μια έλξη για τις φυσικές επιστήμες, για το πώς και γιατί συμβαίνουν τα φυσικά φαινόμενα και ιδιαίτερα για το Διάστημα. Έζησα ως μικρό παιδί τους πρώτους αστροναύτες να περπατούν στη Σελήνη, μου κέντρισε το ενδιαφέρον τι τεχνολογία χρειάστηκε για να γίνει δυνατόν ένα προαιώνιο «άφθαστο» όνειρο του ανθρώπου, αλλά και ποιες είναι οι φυσικές συνθήκες στο αχανές Διάστημα. 

Όταν τελείωνα το Λύκειο, δίστασα ανάμεσα στο Πολυτεχνείο και το Φυσικό τμήμα του Πανεπιστημίου -τελικά με κέρδισε το Πανεπιστήμιο. Ο επόμενος στόχος μου ήταν να συνεχίσω με μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό και να προσπαθήσω να πετύχω αυτό που πάντα με ενθουσίαζε: να έρθω λίγο πιο «κοντά» στο Διάστημα. Δεν θα μπορούσα να γίνω αστροναύτης, γιατί είναι κάτι για τους πολύ λίγους και απαιτεί και άψογη φυσική κατάσταση, αλλά ως μελετητής του Διαστήματος θα το πλησίαζα!

- Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε, πώς τις ξεπεράσατε και τι σας δίδαξαν;

Όταν έφυγα από την Ελλάδα για να ξεκινήσω μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία, βρέθηκα μόνος σε μία ξένη για μένα έως τότε χώρα, σε ένα εντελώς καινούργιο περιβάλλον. Έπρεπε από κάθε άποψη να προσαρμοστώ αλλά και να μελετήσω σκληρά. Πάντα πίστευα ότι οι δυσκολίες ξεπερνιούνται με θέληση, υπομονή και δουλειά.

- Πώς διαχειριστήκατε την αναγνώριση, τη φήμη και την αποδοχή σε έναν τόσο απαιτητικό επιστημονικό πεδίο; 

Η επιτυχία και η αναγνώριση είναι πάντα μια ηθική ικανοποίηση, μια επιβεβαίωση ότι οι προσπάθειες δεν πάνε χαμένες και ότι συμβάλλει κανείς το μικρό του «πετραδάκι». Η επιστήμη σε σε διδάσκει ότι όλα μπορεί να αναθεωρηθούν. Είναι ένα μάθημα μετριοπάθειας.

- Πώς είναι η ζωή μακριά από την Ελλάδα. Τι κερδίζετε, ποιες εμπειρίες ξεχωρίζετε;

Ζώντας σε διάφορες χώρες, με ανθρώπους που έχουν ο καθένας το δικό του πολιτιστικό «μπαγκάζι», μαθαίνει κανείς να αναγνωρίζει και να σέβεται τις κατά τόπους ιδιαιτερότητες, αλλά και να αντιλαμβάνεται πόσα κοινά έχουμε κατά βάθος.

- Υπάρχουν άνθρωποι-φάροι στη ζωή σας;

Αποφασιστική ήταν η διδασκαλία της Φυσικής που είχα στο σχολείο από τον καθηγητή μας Μανώλη Σκιαθίτη. Ζούσε με αγάπη και πάθος για το αντικείμενο της διδασκαλίας του και χαιρόταν να το μοιράζεται μαζί μας. Στα μαθητικά μου χρόνια, είχα την ευτυχία να συζητώ και με τον αείμνηστο καθηγητή τότε της Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Δημήτριο Κωτσάκη, που ήταν οικογενειακός φίλος. Μου έμαθε μερικά από τα πρώτα «μυστικά» της Αστρονομίας και του Διαστήματος, με κατεύθυνε και με ενθάρρυνε. 

Και όταν ήρθα στη Γαλλία, ο καθηγητής μου Henri Rème πάντα στάθηκε κοντά μου. Πηγαίνοντας μετά στη Αμερική, ο καθηγητής George Parks από το Berkeley ήταν για μένα φίλος, συνάδελφος και βαθύς συζητητής. Αργότερα, όταν επέστρεψα στη Γαλλία ως μόνιμος πια ερευνητής, είχα την τιμή να συνεργαστώ, στο πλαίσιο του προγράμματος Cassini, με τον γνωστό σε όλους μας Σταμάτη Κριμιζή.
 
- Τι προσόντα χρειάζεται ένας επιστήμονας του Διαστήματος;

Είναι η φύση της έρευνας, που δεν ξέρει κανείς από πριν πού θα καταλήξει. Αλλά πάντα κερδίζεις κάτι, γιατί έστω και ένα αρνητικό ή ασαφές αποτέλεσμα είναι πάντα ένα αποτέλεσμα, που εμπεριέχει ενδείξεις για το ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα. Σε μας έγκειται να αναγνωρίσουμε αυτές τις ενδείξεις. 

- Ποια είναι η σχέση σας με το συναίσθημα; Είναι η έρευνα και η επιστήμη μόνο ορθολογισμός;

Ο άνθρωπος είναι σύνθετη φύση, συναίσθημα και λογική ανάλυση συνυπάρχουν, και πολλές φορές τα όριά τους γίνονται δυσδιάκριτα.

- Πρόσφατα, ένας επιστήμων μού είπε πως «οι επιστήμονες είναι αστείο να πιστεύουν στο Θεό». Πώς τίθεστε απέναντι στη θρησκεία;
 

Είναι δύο διαφορετικοί χώροι. Η προσέγγιση του Θείου πηγάζει από το υπερβατικό και από το βάθος της πεποίθησης του καθενός μας. Στέκομαι πάντα με θαυμασμό μπροστά στο μεγαλείο του Σύμπαντος και τις εξαιρετικά λεπτές ισορροπίες ανάμεσα στις φυσικές σταθερές και τους φυσικούς νόμους που επιτρέπουν όλα να λειτουργούν, να έχουν σχηματιστεί τα αστέρια με τα πλανητικά τους συστήματα, να έχουμε κατοικήσιμες ζώνες, και να είμαστε εδώ και να τα συζητάμε! 

Προσωπικά, όπως και άλλοι συνάδελφοί μου, είμαι πεπεισμένος ότι όλα αυτά δεν είναι τυχαία και ότι είναι απόρροια της του Θεού Σοφίας. Σέβομαι όμως τη θέση άλλων επιστημόνων, που είναι αγνωστικιστές. 

- Τι σημαίνει υπάρχω, διδάσκω, εξελίσσομαι σε μια χώρα και ένα ερευνητικό κέντρο με διαφορετικές υποδομές από αυτές της Ελλάδας; 

Η Ελλάδα είναι πάντα μέσα μου και φροντίζω να καλλιεργώ συνεργασίες με ελληνικές επιστημονικές ομάδες και συναδέλφους. Η Ελλάδα έχει εκπληκτικό δυναμικό, απλώς πρέπει να του δοθεί η δυνατότητα να αναπτυχθεί.

- Τι είναι το Διάστημα για εσάς; Θα θέλατε να βρεθείτε εκεί;

Πολλές φορές σκέφτομαι και ονειροπολώ ότι είμαι εκεί. Το ζω μέσα από τη μελέτη και την παρατήρηση που κάνουμε με τα όργανα που στέλνουμε στο Διάστημα. Αλλά όταν είμαι σε ένα ωραίο τοπίο και το θαυμάζω, αντιλαμβάνομαι ότι την ομορφιά και τη φιλικότητα για τον άνθρωπο που έχει η Γη μας, δεν την έχει κανένα άλλο πλανητικό σώμα στο Ηλιακό μας Σύστημα. Ας φροντίσουμε να τη διαφυλάξουμε!

#HisStory