Μια αληθινή υπηρέτης των τεχνών και του πολιτισμού, η πιο σημαντική Διευθύντρια πολιτιστικού φορέα της χώρας, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα πραγματοποίησε το όνειρό της: να αφήσει την πιο σημαντική παρακαταθήκη στη χώρα, την Εθνική Πινακοθήκη, σε ζηλευτή συνθήκη και μάλιστα προσιτή σε όλους και με θεμέλια που θα διαρκέσουν για πάντα.

Από τη Μία Κόλλια

#culture #leader #visionnaire #nationalartgallery 

Η σπουδαία αυτή προσωπικότητα του ελληνικού πολιτισμού έτυχε να είναι φίλη φίλου. Κι έτσι μας ξενάγησε προσωπικά στην έκθεση Ελ Γκρέκο, όταν προσωρινά η Πινακοθήκη στεγαζόταν στο Γουδί (Εθνική Γλυπτοθήκη). Θυμάμαι μια γυναίκα που μιλούσε εκ βαθέων, με αληθινή συγκίνηση για αυτόν τον ασύγκριτο καλλιτέχνη, μας εξηγούσε λεπτομέρειες που δε θα τις πρόσεχε κανείς και που ίσως ένας ξεναγός σε μουσείο να τις προσπερνούσε -και όλα με φωνή χαμηλή, μελωδική. Θυμάμαι την ευγένεια και τη διακριτικότητά της. Είχα αυτή τη μεγάλη τύχη να δω Ελ Γκρέκο μαζί της. 

Δεν θα περάσει ποτέ στη λήθη αυτή η γυναίκα που χάρη στην επιμονή της έχουμε την Εθνική Πινακοθήκη, της οποίας ήταν διευθύντρια από το 1992. «Από τη στιγμή που μπήκα στην Πινακοθήκη, αποφάσισα να μην περνάει μέρα που δε θα κάνω κάτι σημαντικό, ένα στόχο πάνω στον οποίο θα δουλεύω. Και ο δικός μου ήταν να προσπαθήσω να κάνω κοινό αγαθό των απλών ανθρώπων τον πολιτισμό». Έτσι είχε δηλώσει και αυτό έπραξε στο ακέραιο. 

Οι σπουδές, οι μελέτες και τα όνειρα

Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα γεννήθηκε στο Αρκαλοχώρι Ηρακλείου Κρήτης το 1939. «Ο πατέρας μου ήταν σιδηρουργός και για μένα, χωρίς να το ξέρω αυτό, το σιδηρουργείο ήταν το εργαστήριο του Ηφαίστου, ένας μυθικός χώρος. Λάτρευα να είμαι μέσα στο σιδηρουργείο, γιατί όλα αυτά, οι φωτιές, το αμόνι, τα εργαλεία, ήταν για μένα σήμερα, θα έλεγα, ένα μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά την εποχή εκείνη το έβλεπα σαν έναν μαγικό χώρο», έχει πει η ίδια για τα παιδικά της χρόνια. 

Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1959-1964) και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο ίδιο τμήμα στην Κλασική Αρχαιολογία με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών και με θέμα «Προσωκρατική Φιλοσοφία και Τέχνη». Παρακολούθησε τα μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης του καθηγητή Παντελή Πρεβελάκη στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (1965-1968) και μετά, πάλι με υποτροφία του Ι.Κ.Υ., έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας και Κοινωνιολογίας της Τέχνης στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. 

Το 1973 έλαβε Κρατικό Διδακτορικό Δίπλωμα  με άριστα για τη διατριβή της: "Bourdelle et la Grece" (Ο Μπουρντέλ και η Ελλάδα). Ήταν μια γυναίκα που αφοσιώθηκε βαθιά στις σπουδές της, σε αυτό που ήθελε να κάνει, γι’ αυτό και η συμβουλή της προς τους νέους ήταν: «Μην προδίδετε τα όνειρά σας, μη συμβιβάζεστε και κυρίως ακολουθήστε την κλίση σας, αυτό που θα σας κάνει ευτυχισμένους».

marina

Τα βήματα προς την Πινακοθήκη

Το 1975 εκλέχθηκε παμψηφεί ως Τακτική Καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, αντικαθιστώντας τον Παντελή Πρεβελάκη και έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην ιστορία της Σχολής. 

Από το 1992 η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα ήταν Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλέξανδρου Σούτσου. Στα χρόνια της θητείας της, η Εθνική Πινακοθήκη εκσυγχρονίστηκε και επεκτάθηκε χάρη στα νέα παραρτήματα στην Κέρκυρα, στο Ναύπλιο, στη Γλυπτοθήκη στο Γουδή και στο Μουσείο Καπράλου στην Αίγινα, απέκτησε 3.000 νέα έργα, μεταξύ των οποίων δύο πίνακες του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου, διοργάνωσε σημαντικές εκθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και γνώρισε μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό με περίπου 5.500.000 επισκέπτες. 

Τίποτα όμως δεν είναι τυχαίο… «Ένα απόγευμα έφτασε μια ομάδα από νησιώτες, που είχαν ταξιδέψει στην Αθήνα ειδικά για την έκθεση του Θεοτοκόπουλου. Εκείνη τη μέρα το μουσείο έκλεινε κατ’ εξαίρεση νωρίτερα λόγω ειδικής εκδήλωσης. Άφησα την εκδήλωση, ζήτησα να ανοίξουμε το Μουσείο ειδικά για το συγκεκριμένο γκρουπ και τους ξενάγησα στην έκθεση. Δεν μπορώ να σας πω πόσο συγκινήθηκαν και πόση χαρά μού έδωσαν», θυμόταν η ίδια.

Ρεαλισμός, αυτό το ανέφικτο

Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα διετέλεσε αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού-Παιδείας και Θρησκευμάτων της Υπηρεσιακής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τη Βασιλική Θάνου, την περίοδο 28 Αυγούστου με 23 Σεπτεμβρίου 2015.

Έχει δημοσιεύσει 21 βιβλία και περισσότερες από διακόσιες μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες και έχει συγγράψει περισσότερα από εκατό εισαγωγικά κείμενα σε καταλόγους εκθέσεων. 

Και όμως, «Ποτέ δε θεώρησα ότι έχω κάνει αρκετά, ποτέ δε σταμάτησα να ονειρεύομαι “ρεαλιστικά”. Γιατί το σύνθημά μου παραμένει πάντα το σύνθημα του Μάη του΄68: “Να είστε ρεαλιστές: Να κυνηγάτε το ανέφικτο”. Η ρεαλιστική ουτοπία βρίσκεται πίσω από όλα όσα έχω καταφέρει να πραγματοποιήσω, ξεκινώντας από την ίδια τη ζωή μου. Να μην ξεχνάτε ότι είμαι η κόρη του σιδηρουργού Νικόλαου Λαμπράκη από ένα μικρό χωριό της Κρήτης», επέμενε με σθένος. 

«Δε φοβάμαι το θάνατο. Φοβάμαι μόνο την αρρώστια. Και για ένα πράγμα στενοχωριέμαι: Δε θα προλάβω να δω τις τεχνολογικές εξελίξεις». Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 83 ετών, τα ξημερώματα της Δευτέρας, 13 Ιουνίου.

#HerStory