Ο Ηλίας Καφούρος δεν ζωγραφίζει απλώς – στα έργα του διαβάζεις ιστορίες, δίνεις ερμηνείες για τη ζωή, την κοινωνία και το σύμπαν, περνάς με το μυαλό σου σε μια άλλη διάσταση. Πρέπει να είναι από τους πιο εγκεφαλικούς και ταυτόχρονα συναισθηματικούς ζωγράφους του κόσμου, με περίσσιο φυσικά χάρισμα. Οι πολλαπλές αναγνώσεις που επιδέχονται τα έργα του αλλά και η ενδοσκόπηση σε κάθε τους λεπτομέρεια, σε καλεί να περιεργάζεσαι το καθένα για πολλή πολλή ώρα.

Από τη Μία Κόλλια

Ο Ηλίας Καφούρος γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα, όπου εργάζεται και ζει. Έλαβε το πτυχίο του στη Ζωγραφική από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 2004, ενώ σπούδασε Animation στη σχολή εικαστικών τεχνών School of Visual Arts της Νέας Υόρκης. Το έργο του Καφούρου έχει εκτεθεί σε πολυάριθμες ατομικές εκθέσεις, όπως μεταξύ άλλων στις: Description Fails (K-art, Αθήνα), High on Definition (Volta 7, Βασιλεία, Ελβετία), A thesis on the shelf (AD Gallery, Αθήνα), The image is unsustainable (Francoise Heitsch Gallery, Μόναχο, Γερμανία), Incognito (Dio Horia, Μύκονος). Από την εταιρεία Hermès του ανατέθηκε να φιλοτεχνήσει μια σειρά σχεδίων για τα θρυλικά ομώνυμα μεταξωτά μαντήλια. Το 2013 έλαβε την επιχορήγηση του Ιδρύματος Fulbright.

H εκπληκτική έκθεση Push Buttons

Αντλώντας από ένα ευρύ φάσμα ανόμοιων σημείων αναφοράς, όπως ο κινηματογράφος, η κουλτούρα του διαδικτύου, η αναγεννησιακή ζωγραφική ή τα βουδιστικά «μάνταλα», ο Ηλίας Καφούρος υφαίνει ιλιγγιωδώς πολύπλοκες και εκπληκτικά υπερκορεσμένες συνθέσεις που είναι άμεσα αναγνωρίσιμες και φέρουν αναμφισβήτητα την υπογραφή του ιδιώματός του. Τα φαντασμαγορικά ταμπλό του Καφούρου σφύζουν από δημώδεις μορφές και στοιχεία που αντλούνται από την αναπόφευκτη κακοφωνία του διαρκώς διευρυνόμενου μιντιακού τοπίου, παραπέμποντας στις ακραία παιγνιώδεις φιγούρες των μεσαιωνικών εικονογραφημένων χειρόγραφων και στα έργα του Πίτερ Μπρίγκελ (Pieter Bruegel). Οι Δώδεκα παροιμίες του τελευταίου, μια σύνθεση δώδεκα σκηνών ηθικής λιποψυχίας σε έναν κάνναβο με διαδοχικές κυκλικές βινιέτες, υπήρξε ευθέως σημείο αναφοράς για το Push Buttons, το πρόσφατο σύνολο έργων του Καφούρου. Ο τίτλος της έκθεσης προκύπτει από τον χώρο του στοχασμού και της αναπόφευκτης αναγνώρισης των πρωτόγνωρων –και πρωτόγνωρα τεχνικοποιημένων– συνθηκών μέσα στις οποίες βρεθήκαμε όλοι το έτος 2021. Χωρίς να είναι αντιδραστική ή υποβολιμαία, η θεματική που θίγει παρουσιάζεται ως αναπόφευκτη συνέχεια του προβληματισμού του καλλιτέχνη πάνω στις συγκεκριμένες πτυχές της συνεχώς κλιμακούμενης πόλωσης του σύγχρονου τοπίου πληροφοριών και δεδομένων, και στον ψυχολογικό αντίκτυπο τους στην εγκεφαλική τοπογραφία των σύγχρονων υποκειμένων.

Το Push Button –ως εντολή, πειρασμός, μοχλός ελέγχου και σημείο άμεσης πρόσβασης– πραγματεύεται, όπως γράφει ο Καφούρος, «τις ασύμμετρες δυνάμεις που αλληλοσυγκρούονται κόντρα στο εναλλασσόμενο φόντο του φυσικού κόσμου και του ψηφιακού χώρου, σφυρηλατώντας σχήματα μέσα από τα οποία οι διαδικασίες της αναπόφευκτα επαυξημένης αντίληψης μας, εκτίθενται». Ταυτόχρονα πρόκειται και για υπαινιγμό στην ιδέα ότι πατάμε ο ένας τα κουμπιά του άλλου, για την εσκεμμένη πρόκληση που υποδηλώνει η καθομιλουμένη έννοια της φράσης, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογική βιομηχανία δομεί τη διεισδυτική παρουσία της στην καθημερινή μας ζωή γύρω από αυτήν ακριβώς τη δυναμική ενεργοποίησης, ενοχλώντας μας, προκαλώντας μας διαρκώς και κατακλύζοντάς μας με έναν ακαταμάχητο υπερκορεσμό πληροφορίας. Προσεγγίζοντας αυτή τη συνθήκη, τα έργα αυτής της έκθεσης ενσωματώνουν μια υπερτονισμένη αντανάκλαση αυτού ακριβώς του μηχανισμού μέσα στην ίδια τους τη σύνθεση.

Με ένα έργο που ακολουθεί τα βήματα της πολιτικής και κοινωνικής σάτιρας των Φίλιπ Γκάστον, Πάμπλο Πικάσο, Φρανθίσκο Γκόγια και Πίτερ Σωλ (Peter Saul), ο Καφούρος συνεχίζει να συνθέτει ένα ιδιοσυγκρασιακό έργο ισάξιο με τις παραπάνω καταβολές του, ενώ ταυτόχρονα προεκτείνει και εμβαθύνει την παρακαταθήκη ενός βαθιά περίπλοκου έργου που αποτελεί την αποκλειστικά δική του κληρονομιά.

Οι τέχνες και εκείνος

«Νομίζω πως η αίσθηση της μεταβατικότητας είναι δομικό στοιχείο στο έργο μου. Οι παραστάσεις, όσο παγιωμένες και να φαίνονται, είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμες να μετασχηματιστούν σε κάτι άλλο. Κάτι, του οποίου η θέαση (και συνήθως αυτή η μετάβαση συμβαίνει χωρίς προειδοποίηση σαν αποκάλυψη), είναι πολύ πιο εμφανής και προσωπική για εσάς από την αρχική σας εντύπωση γιατί έχει καταφέρει να σας ενεργοποιήσει ως συνδημιουργό του έργου.

Βρίσκω τις μεταγλωττίσεις ανάμεσα στις τέχνες πολύ ενδιαφέρουσες. Με ενδιαφέρει περισσότερο να εντοιχίζω στοιχεία που με συγκινούν από άλλες τέχνες μέσα στο εικαστικό μου έργο από ότι να εκφραστώ με διαφορετικό τρόπο.  Οι τέχνες που με ενεργοποιούν πρωτίστως είναι η μουσική, τα εικαστικά και ο κινηματογράφος. Στα βιβλία αφιερώνομαι όλο και λιγότερο τα τελευταία χρόνια δυστυχώς».

Ο Ηλίας Καφούρος και ο κόσμος

«Η άποψή μου είναι πως το έργο μου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την Αθήνα. Ίσως αυτό να μην είναι ευδιάκριτο στη θεματολογία τις περισσότερες φορές, είναι όμως στην πυκνότητα της σύνθεσης των έργων πιστεύω καθώς και στην ένωση της ανατολικής και δυτικής κουλτούρας. Τα ταξίδια που ευτύχησα να πραγματοποιήσω σε νεότερη ηλικία μου επέτρεψαν να κατανοήσω τη δική μου καταγωγή. Η επιστροφή στην Ελλάδα είχε να κάνει με την απόφαση μου  να αφοσιωθώ στην τέχνη.

Δεν είναι τόσο οι χώρες που εντυπώθηκαν μέσα μου όσο οι εμπειρίες, εσωτερικές και εξωτερικές που με καλλιέργησαν καθώς και οι άνθρωποι που συνάντησα. Μια ολόκληρη χώρα βλέπετε μπορεί να είναι απροσπέλαστη σαν  τον Αμαζόνιο και μέσα σε σαράντα τετραγωνικά να ανοίγουν παράλληλες διαστάσεις που υπερβαίνουν τοn χώρο και τοn χρόνο. Οπότε όλα είναι σχετικά».

H αφοσίωση και η υπομονή

«Εργάζομαι με αυτόν τον τρόπο περίπου εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Αρκεί να δει κάποιος ένα από τα έργα μου για να νιώσει απόγνωση σχετικά με την αντοχή και προσήλωση που ενδέχεται να χρειάζεται για την υλοποίηση του και αυτό δεν το παραθέτω ως προτέρημα αλλά ως απλή παρατήρηση. Η αλήθεια είναι ότι με ενδιαφέρει πολύ περισσότερο ο τρόπος με τον οποίο αυτή η μέθοδος λειτουργεί συνθετικά και αφηγηματικά παρά η εντύπωση της κοπιαστικής εργασίας που αναπόφευκτα δίνει. Προσωπικά αντιμετωπίζω κάθε έργο σαν να είναι η εξαίρεση και διαπραγματεύομαι  μέσα από αυτό την αντίληψη μου για τον χρόνο και διερευνώ την αντίληψη μου στην ψυχολογική απουσία του.

Αυτό σημαίνει πως για να κάνω οτιδήποτε χρειάζεται να είμαι ολόκληρος, αδιάσπαστος, σε μία υπερπροσήλωση στην οποία η απόγνωση δίνει τη σκυτάλη σε κάτι καινούριο και ζωντανό. Όταν συνδυάζονται πολλά στοιχεία σε διαφορετικά επίπεδα και η ανάπτυξη τους ορίζεται σε βάθος χρόνου, τότε πολλά μπορούν να πάνε στραβά.  Η αντοχή που χρειάζεται λοιπόν για την προσήλωση σε τέτοια λεπτομέρεια παράγεται από τον ενθουσιασμό και την περιέργεια για την υλοποίηση της ιδέας του έργου και την περιφρόνηση του χρόνου».

* Η έκθεση Push Buttons πραγματοποιήθηκε στην γκαλερί ΔΥΟ ΧΩΡΙΑ, Dio Horia Athens 16.04-15.05.2021

#HisStory