Aυτά τα εκπληκτικά σχήματα και χρώματα που λένε τα πάντα, που μιλούν και σου διηγούνται ιστορίες, που σε διδάσκουν αισθητική παιδεία, θα είναι πάντα εκείνα του αείμνηστου Γιάννη Μόραλη.

Από τη Μία Κόλλια

Ο Γιάννης Μόραλης υπήρξε μία από τις δημοφιλέστερες καλλιτεχνικές φυσιογνωμίες του ελληνικού 20ού αιώνα: πρωτοπόρος ζωγράφος, ταλαντούχος χαράκτης, προικισμένος σκηνογράφος και σημαντικός ακαδημαϊκός δάσκαλος. Ο τελευταίος ευπατρίδης της ελληνικής ζωγραφικής, όπως τον είχε αποκαλέσει ο Μάνος Χατζιδάκις, πέτυχε τη σύζευξη του κλασικού με το μοντέρνο και επηρέασε με το έργο του το τοπίο της μεταπολεμικής τέχνης στη χώρα μας.

Ο Γιάννης Μόραλης γεννήθηκε στην Άρτα στις 23 Απριλίου 1916, δεύτερο από τα τέσσερα παιδιά του Κωνσταντίνου Ι. Μόραλη και της Βασιλικής Μιχάλη. Η οικογένεια το 1922 εγκαταστάθηκε στην Πρέβεζα, όπου ο πατέρας του υπηρέτησε ως γυμνασιάρχης, και το 1927 μετακομίζει μόνιμα στο Παγκράτι. Ο νεαρός Μόραλης έχει ήδη πάρει την απόφαση να γίνει ζωγράφος και αρχίζει να παρακολουθεί το «Κυριακάτικο μάθημα» στην Ανώτατη Σχολή καλών Τεχνών. Μετά από μια περίοδο προετοιμασίας, δίνει εισαγωγικές εξετάσεις στην ΑΣΚΤ και περνάει. Εκεί γνωρίζεται με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Χρήστο Καπράλο, ενώ είναι μεταξύ των σπουδαστών που ο Κωνσταντίνος Παρθένης επιλέγει για το εργαστήριό του και λίγο αργότερα μαθητεύει δίπλα στον Ουμβέρτο Αργυρό.

Από την ΑΣΚΤ θα αποφοιτήσει το 1936 και λίγο αργότερα συμμετέχει στην Έκθεση Ελληνικής Χαρακτικής στην Τσεχοσλοβακία. Συνέχισε τις σπουδές του στη Ρώμη με υποτροφία και μετά στο Παρίσι, όπου διδάχτηκε τοιχογραφία και ψηφιδωτό. Με την κήρυξη του Πολέμου όμως αναγκάζεται να επιστρέψει εσπευσμένα στην Ελλάδα. Τα χρόνια της Κατοχής, ο Μόραλης ασχολείται με την προσωπογραφία, ώστε να εξασφαλίζει κάποιο εισόδημα φιλοτεχνώντας πορτρέτα κατά παραγγελία, ενώ ασχολείται και με τη χαρακτική. Το 1947 εξελέγη καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών ενώ δύο χρόνια αργότερα, μαζί με αρκετούς Έλληνες ζωγράφους, μεταξύ των οποίων ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Νικολάου και ο Νίκος Εγγονόπουλος, ίδρυσαν την καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός» και διοργάνωσαν την πρώτη κοινή έκθεση στο Ζάππειο.

moralis

Έκτοτε ο Γιάννης Μόραλης συμμετείχε σε πλήθος εκθέσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ το 1959 ανέλαβε την εγχάρακτη διακόσμηση των εξωτερικών τοίχων του ξενοδοχείου Hilton της Αθήνας. Ο Μόραλης έχει φιλοτεχνήσει εξώφυλλα δίσκων μουσικής, έχει κάνει εικονογραφήσεις βιβλίων, σκηνογραφίες, αλλά και κοστούμια για θεατρικές παραστάσεις, συνεργαζόμενος με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, το Εθνικό Θέατρο και με το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου.

Στη ζωή του παντρεύτηκε τρεις φορές: το 1941 τη Μαρία Ρουσέν, με την οποία χώρισε το 1945 και το 1947 τη γλύπτρια Αγλαΐα Λυμπεράκη, με την οποία απέκτησε ένα γιο, αλλά χώρισε το 1955. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1996, έκανε τον τρίτο του γάμο, με την Ιωάννα Βασσάλου.

O Γιάννης Μόραλης ήταν ένας παθιασμένος ζωγράφος. Είχε εμμονή με την τέχνη του και μεγάλη αγάπη για τα έργα του. Μάλιστα, σε μια συνέντευξή του στην «Καθημερινή» είχε πει ότι δεν πουλούσε εύκολα τα έργα του, επειδή δεν ήθελε να τα αποχωριστεί. Έζησε περιόδους οικονομικής δυσκολίας και δεν είχε άλλη επιλογή από το να πουλήσει μερικά από αυτά. Ωστόσο, όταν συναντούσε τον ιδιοκτήτη ενός από τα έργα του, τον ρωτούσε για την κατάστασή τους.

Τα πρώτα έργα του Μόραλη ήταν περισσότερο κλασικά. Μετά τον Πόλεμο όμως, περνάει σε μια αφαιρετικότητα και στην απλοποίηση της φιγούρας. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που δεν υπάρχει σε άλλον Έλληνα ζωγράφο είναι η αρμονική συνεργασία του περιγράμματος και του χρώματος στις φιγούρες του. Πρωταγωνιστές των έργων του, τα γυναικεία σώματα. Ο Μόραλης δεν φαίνεται να συμπαθούσε τα τοπία. «Δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να έρθει αντιμέτωπος με το φως, όπως έκαναν άλλοι ομότεχνοί του. Το φως του Μόραλη δεν λάμπει, είναι εσωτερικό», έχει πει ένας μαθητής του.

«Κάθε καλλιτέχνης δεν κρίνεται με έργα αλλά με τη συνολική του παρουσία. Και η παρουσία του Μόραλη έχει μια μοναδική συνέπεια. Κάθε έργο του συμπληρώνει την πορεία του. Για μένα, όλα του τα έργα είναι ισάξια. Ο Μόραλης έχει μια συνέπεια προς το μορφικό του πεπρωμένο. Για μένα, είναι ένας ζωγράφος που έχει παραμείνει αταλάντευτα προσηλωμένος στο προσωπικό του όραμα για την τέχνη. Και πρέπει να πω ότι κάθε φορά που ξένοι βλέπουν έργα του μένουν άναυδοι», σημειώνει η ιστορικός τέχνης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.

Ο Γιάννης Μόραλης πέθανε στην Αθήνα στις 20 Δεκεμβρίου 2009, σε ηλικία 93 ετών.

#HisStory