Ένας από τους μεγαλύτερους Ελληνες καλλιτέχνες, ο Γιάννης Τσαρούχης δεν ήταν μόνο ζωγράφος. Ο Γιάννης Τσαρούχης υπήρξε μια τεράστια, πολύπλευρη και πολυσχιδής προσωπικότητα με πάθη που στιγμάτισε τον πολιτισμό της χώρας μας και φυσικά αναγνωρίστηκε στο διεθνές στερέωμα.

Από τη Μία Κόλλια

Ο Γιώργος Μπογδανόπουλος, ζωγράφος και από τους σημαντικότερους Ελληνες αγιογράφους, συνεργάτης του επί σειρά ετών, κάνει την τιμή στο ImpacTalk να μας γράψει για εκείνον.

«Πάτρα, 7 Απριλίου 2021

Για τον Τσαρούχη έχουν ειπωθεί και έχουν γραφεί πολλά. Είναι γνωστά πολλά περιστατικά της ζωής του, τα έξυπνα σχόλιά του, οι ατάκες του, ακόμα και ιστορίες για τις φιλίες ή τους καυγάδες του. Ίσως κάποτε θα μάθουμε και την πραγματική του αξία...

Για μια εικοσαετία περίπου βρέθηκα στην παρέα του και έζησα κάποιες στιγμές που εδώ θα προσπαθήσω να θυμηθώ.

Κάποια φορά, είμαι στο Μαρούσι στο σπίτι του ενώ δίνει μια ραδιοφωνική συνέντευξη. Μιλάει «περί έρωτος» και ο δημοσιογράφος παρατηρεί: «δάσκαλε, να υποθέσω ότι μιλάτε για τον πλατωνικό έρωτα...» -«Γιατί; Υπάρχει κι άλλος;» ρωτάει ο Τσαρούχης...

Καθισμένος στο καβαλέτο του κάτι ζωγραφίζει και μου ζητά να του «ετοιμάσω» ένα χαρτόνι βάφοντάς το με το χρώμα του μαύρου φόντου. Θα έφτιαχνε μετά την αφίσα για την παράσταση «Επτά επί Θήβας».

Μαύρο φόντο εννοούμε ένα χρώμα καμωμένο από μαύρο, χοντροκόκκινο, ώχρα και λίγο άσπρο, σε ορισμένη αναλογία και πυκνότητα ώστε να δίνεται η εντύπωση του σκοτεινού χώρου. Μου εξηγεί ότι υπάρχουν άπειρα χαρτόνια, να κάνω λοιπόν τις δοκιμές σε διαφορετικά χαρτόνια, αλλιώς το χρώμα θα ήτανε ακατάλληλα πυκνό, χωρίς διαφάνεια.

Βάφω το πρώτο χαρτόνι, το βλέπει, μου λέει «βάλε στο επόμενο περισσότερη ώχρα». Βλέπει το δεύτερο «αυτό θέλει περισσότερο μαύρο». Το επόμενο περισσότερο κόλλα, το άλλο πιο πολύ νερό, κ.λπ.. Στο δέκατο έβδομο χαρτόνι, περνάω το χρώμα και βρίσκομαι μπροστά στο άνοιγμα μιας πόρτας, που φωτίζεται ο εξωτερικός τοίχος αλλά ο χώρος μέσα στο σπίτι είναι σκοτεινός!

Βλέπω ενθουσιασμένος, όχι ένα χρώμα, αλλά έναν χώρο. Κοιτάζω τον Τσαρούχη, έχει γυρίσει κι αυτός και λέει απλά: «Εμ;». Δηλαδή: αυτό ψάχναμε. Αυτό είναι το σωστό...

Το περιστατικό το θυμάμαι τόσα χρόνια μετά γιατί δείχνει τόσα χρόνια μετά το πάθος για την ακρίβεια που πρέπει να έχει κανείς για να μπορέσει να εκφραστεί...

Με ό,τι καταπιανόταν το μελετούσε σε βάθος, με μιαν απίστευτη διορατικότητα και μιαν εξίσου απίστευτη υπομονή. Είδα στο Μουσείο Μπενάκη τις σημειώσεις του για τις λαϊκές φορεσιές: τεράστιος όγκος σκίτσων, σημειώσεων, χρωματικών δοκιμών...

tsarouxis

Διάβαζε γρήγορα, σχεδόν αστραπιαία, καταλάβαινε το ουσιώδες και μπορούσε να μιλήσει για τους Αρχαίους καλύτερα από δέκα φιλολόγους ή αρχαιολόγους μαζί...

Στο τραίνο για το Παρίσι, πρωί πρωί, μου δίνει κάποιο βιβλίο λέγοντάς μου: «εξέτασέ με». (Δεν καταλαβαίνω, μου εξηγεί:) – «Κοίταζε το κείμενο και δες αν θα κάνω (και πόσα) λάθη στο κείμενο που θα απαγγέλω». Στις τέσσερις σελίδες κάνει ένα λάθος! Δείχνει ευχαριστημένος. Τον ρωτάω: - Γιατί το κάνετε αυτό δάσκαλε; - Ασκήσεις μνήμης μου απαντά. Θέλω να καθυστερήσω την άνοια...

Είμαι ακροατής ενώ τραγουδάει μαντινάδες μαζί με τον Αλέξη Σαβάκη. Στον στίχο: «...θέλω να μ' αγαπάς», σταματάει να τραγουδάει, βυθίζεται σε σκέψεις μένοντας έτσι για ώρα, αποκομμένος από το περιβάλλον. Τον ξαναείδα να «βυθίζεται» με τον ίδιο τρόπο κάποτε που σε μια συζήτηση είπε με πάθος «εγώ που σ' όλη μου τη ζωή κυνήγησα την ομορφιά...» Από κάτι τέτοιες «χαραμάδες» μπορούσες να υποψιαστείς τον πόνο του...

Θέατρο της οδού Καπλανών.

Παράσταση των «Τρωάδων».

Κάθε βράδυ το κοινό τον καλεί στο τέλος για τα χειροκροτήματα. Εκείνος άφαντος... Σε κάποια από τις παραστάσεις, αναπάντεχα τον βλέπουμε να διασχίζει την πλατεία με γοργά βήματα και να κατευθύνεται στην σκηνή. Το κοινό χειροκροτεί. Εκείνος με τα χέρια του κάνει νόημα να σταματήσουνε, στέκεται στο κέντρο της σκηνής και λέει:

- «Τώρα μόλις με ειδοποίησαν ότι πέθανε η Μαρία Κάλλας. Αυτό μας υπενθυμίζει ότι όλοι είμαστε θνητοί. Σας καλώ στη μνήμη της να κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή». Όρθιοι όλοι, στεκόμαστε σιωπηλοί ένα λεπτό, δύο λεπτά, τρία λεπτά, ο Τσαρούχης έχει ξεχαστεί, στέκεται εκεί προσοχή και θρηνεί τη φίλη του, έχοντας χάσει κάθε επαφή με το περιβάλλον...

Σε ταβέρνα στο Μαρούσι τρώμε έχοντας πολύ κοντά την τηλεόραση που δείχνει την παράσταση «Οιδίπους επί Κολωνώ» σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή. Πότε-πότε ο Τσαρούχης ρίχνει καμιά ματιά... Προς το τέλος, εκεί που ανακοινώνεται ο θάνατος του Οιδίποδα και οι θυγατέρες τον θρηνούν, ο Τσαρούχης προσηλώνει το βλέμμα του με το πηρούνι του μετέωρο. Τον ακούμε να λέει: «Καλά, αυτές δεν έχουν πάει σε κηδεία ποτέ;».

Όπως έχει πει και ο ίδιος ήτανε «μέγας ηθοποιός»… Νομίζω πως ήταν ο τρόπος του να «καταλάβει» τον κόσμο και να εκφράσει την σχέση του με τον κόσμο και τα πράγματα: προσπαθούσε να γίνει ο ίδιος αυτό για το οποίο μιλούσε.
Προς το τέλος παράσταινε συχνά τον υπερήλικα, κόσμιο γέροντα, κάποτε μάλιστα μέχρις υπερβολής: τον έβλεπες να κατευθύνεται προς το καβαλέτο με αργά, συρτά βήματα, λες και ήταν έτοιμος να σωριαστεί από τον κόπο, από την καταβολή των γηρατειών. Με τα πολλά καθόταν στην καρέκλα μπροστά στο καβαλέτο, ακουμπούσε το ένα πόδι στη βάση του καβαλέτου και ξαφνικά μεταμορφωνόταν σ' έναν έφηβο, σ' έναν αθλητή! Μέσα σε δευτερόλεπτα, ο ετοιμόρροπος γέρων, αποκτούσε μια ενέργεια λες και έβαζε τον εαυτό του σε μια αόρατη πρίζα...

Στα πλαίσια της «ηθοποιίας» του στον ρόλο του «σεβάσμιου» τον βλέπαμε να διασχίζει το δωμάτιο αργά - αρχιερατικά και (με μια σπίθα στα μάτια και μια υποψία χαμόγελου) να μας ευλογεί σαν Αρχιεπίσκοπος...

Στον σταθμό του τραίνου για το Παρίσι (γνωστό ότι απέφευγε το αεροπλάνο) χρειάστηκε να τρέξουμε αρκετά μεγάλη απόσταση για να πάρουμε το κατάλληλο τραίνο. Μας προτρέπει να τρέξουμε και πράγματι τον βλέπουμε να τρέχει κρατώντας ένα μικρό βαλιτσάκι.

Είναι καλοκαίρι και φοράει κάτι σανδάλια που έχει φτειάξει μόνος του από δέρμα, ίδια, όπως έλεγε, με των Αρχαίων.
Προλαβαίνουμε το τραίνο, βολευόμαστε και μας λέει: «Για δέστε, νομίζω ότι μάτωσα…». Κοιτάζουμε τα πόδια του: καταματωμένα – τον είχε προδώσει η αυτοσχέδια κατασκευή του όμως δεν τον πρόδωσε ποτέ το πάθος του για ζωή και δημιουργία».

Περισσότερα βιογραφικά στοιχεία μπορεί κάποιος να βρει στο https://tsarouchis.gr/el/, το site του Ιδρύματος Τσαρούχη.

#HISstory