Ένας από τους πιο προικισμένους πεζογράφους της γενιάς του, συνεχιστής και ανανεωτής της παράδοσης που άφησαν με τα νατουραλιστικά τους διηγήματα ο Καρκαβίτσας και ο Θεοτόκης. Ο Μ. Καραγάτσης έγραφε και εμείς διαβάζαμε σαν να βλέπουμε ταινία.

Από τη Μία Κόλλια

Ένα όνομα, ένας μύθος…

Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Ροδόπουλος. Το ψευδώνυμο Καραγάτσης προήλθε από το δέντρο φτελιά ή καραγάτσι στη Ραψάνη της Θεσσαλίας, όπου περνούσε τα περισσότερα εφηβικά καλοκαίρια του στο εξοχικό της οικογένειας και συνήθιζε να διαβάζει καθισμένος κάτω από ένα καραγάτσι που βρισκόταν στον περίβολο της εκκλησίας του χωριού. Το «Μ.» του ψευδωνύμου του προήλθε πιθανότατα από το ρωσικό όνομα «Μίτια» (ρωσική εκδοχή του Δημήτρης), με το οποίο τον αποκαλούσαν οι φίλοι και οι συμφοιτητές του, λόγω της μεγάλης του αγάπης για τον Θιοντόρ Ντοστογιέφσκι και ιδιαίτερα για το έργο «Αδερφοί Καραμαζόφ». 

Το παιδί και ο έφηβος

Ο Μ. Καραγάτσης γεννήθηκε στο κέντρο της Aθήνας, σε ένα σπίτι στη συμβολή των οδών Ακαδημίας και Θεμιστοκλέους. Ήταν ένα από τα πέντε παιδιά του Γεώργιου Ροδόπουλου και της Ανθής, το γένος Μουλούλη. Ο πατέρας του καταγόταν από οικογένεια γαιοκτημόνων της Πάτρας, ήταν δικηγόρος και πολιτικός και διετέλεσε διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας και διοικητής της Τράπεζας Κρήτης. Λόγω των συνεχών μεταθέσεών του, η οικογένεια έζησε σε διάφορες επαρχιακές πόλεις.

Ο Καραγάτσης πέρασε μέρος των παιδικών του χρόνων στη Λάρισα, ενώ στα γυμνασιακά του χρόνια -από το 1922 έως το 1924- ήταν στη Θεσσαλονίκη, όπου τον έστειλε ο πατέρας του ως τιμωρία, επειδή είχε πλαστογραφήσει την υπογραφή του σε σχολικό έλεγχο. Με το που τελείωσε το γυμνάσιο, έφυγε για σπουδές στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γκρενόμπλ στη Γαλλία.

Karagatsis

Λογοτεχνικές παρέες και… άλλες δουλειές

Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1925 για οικονομικούς λόγους και συνέχισε τις σπουδές του στα τμήματα Νομικής και Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν συμφοιτητής με τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Άγγελο Τερζάκη και το Γιώργο Θεοτοκά. Από την αποφοίτησή του και για επτά χρόνια ο Καραγάτσης εργάστηκε ως νομικός σύμβουλος σε ασφαλιστική εταιρεία. Εμπειρίες από τη θητεία του στην εταιρεία αυτή μοιράστηκε στο θρυλικό έργο του «Γιούγκερμαν».

Το 1935 παντρεύτηκε τη ζωγράφο Νίκη Καρυστινάκη και τον επόμενο χρόνο δημοσίευσε το μυθιστόρημά του «Η χίμαιρα». Στην κόρη του, που γεννιέται λίγους μήνες αργότερα, δίνει το όνομα της ηρωίδας του βιβλίου, Μαρίνα. 

Την περίοδο της γερμανικής κατοχής ο Καραγάτσης την περνάει ήσυχα στο σπίτι του, που γίνεται κέντρο συνάντησης των λογοτεχνών της εποχής του, ενώ παράλληλα δημοσιεύονται αρκετά διηγήματά του και νουβέλες. Το 1946 πέθανε η μητέρα του, στη μνήμη της οποίας αφιέρωσε το μυθιστόρημα «Ο μεγάλος ύπνος».

Από το 1952 εργάστηκε στη διαφημιστική εταιρεία ΑΔΕΛ, της οποίας διετέλεσε και διευθυντής, ενώ συμμετείχε στις εκλογές του 1956 και του 1958 με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Χωρίς να έχει κάνει καμία προεκλογική προετοιμασία, απέτυχε και τις δύο φορές.

Ρεαλισμός και ενσυναίσθηση

Ο Καραγάτσης πρωτοεμφανίστηκε στο λογοτεχνικό χώρο το 1927 με τη βράβευσή του στον Α’ Λογοτεχνικό Διαγωνισμό της Νέας Εστίας με το διήγημα «Η κυρία Νίτσα». Ήταν ένα αυτοβιογραφικό διήγημα, εμπνευσμένο από τον παιδικό του έρωτα για την εικοσάχρονη δασκάλα του στο δημοτικό σχολείο στη Λάρισα.

Η μετέπειτα πορεία του τον ανέδειξε ως έναν από τους πολυγραφότερους συγγραφείς της γενιάς του. Το έργο του τοποθετείται στο πλαίσιο του ρεαλισμού, ενώ κυρίαρχη είναι η ψυχολογική εμπλοκή του συγγραφέα στον κόσμο των ηρώων του και στις ακραίες καταστάσεις που βιώνουν. Αυτή η μεγάλη ενσυναίσθηση και η ικανότητά του να αγγίζει την ανθρώπινη ψυχή τον καθιστούν έναν από τους πιο σπουδαίους αφηγητές. Στόχος του ήταν να προσδιορίσει τη νεοελληνική ταυτότητα και να ασκήσει κριτική στη σύγχρονή του κοινωνική πραγματικότητα.

Σε κάποια έργα του παρουσιάζει την ασφυκτική ζωή της επαρχιακής κοινωνίας και αποκαλύπτει πολλές καθημερινές σκληρές όψεις της. Ο θεσσαλικός κάμπος, που τον περιγράφει με εντυπωσιακή δύναμη, γίνεται το κατάλληλο σκηνικό για να πλαισιώσει τους μύθους του.

Το 1958 ο Καραγάτσης έπαθε το πρώτο του σοβαρό έμφραγμα, με αποτέλεσμα να αποξενωθεί από τους φιλικούς του κύκλους. Τότε έγραφε «Το 10», το οποίο δεν ολοκλήρωσε καθώς στις 13 Σεπτεμβρίου 1960 έπαθε έμφραγμα και μετά από λίγες ώρες απεβίωσε.

#HisStory