Σύγχρονη ηγεσία: οι νευροεπιστήμες δίνουν το νέο ορισμό της

#leadership #leadershipdevelopment #futureleader #neuroscience #coaching #focus

Από τη Μία Κόλλια

Ο ηγετικός ρόλος μέσα στο σύγχρονο, πολύπλοκο εργασιακό πεδίο, φέρει μαζί του βάρη και καθήκοντα. Πληθώρα πρόσφατων ερευνών των νευροεπιστημών δείχνει ότι εστιάζουμε ταυτόχρονα σε πολλά, με πολλούς τρόπους, για διαφορετικούς σκοπούς, αντλώντας από διαφορετικά νευρικά μονοπάτια — μερικά από τα οποία συνεργάζονται ενώ άλλα τείνουν να βρίσκονται σε αντίθεση.

Μπορούμε να ομαδοποιήσουμε αυτούς τους τρόπους εστίασης σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

1. εστίαση στον εαυτό μας
2. εστίαση στους άλλους ανθρώπους
3. εστίαση στον ευρύτερο κόσμο.

Κάθε μία κατηγορία καλλιεργεί και αναπτύσσει διαφορετικά σημεία μας ώστε να βελτιώσουμε τις ικανότητές μας να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, να κατανοήσουμε το εργατικό δυναμικό μας και να βελτιώσουμε τις δεξιότητες στρατηγικού σχεδιασμού και καινοτομίας.

1. Εστίαση στον εαυτό μας

- Αυτογνωσία

Η επαφή με την εσωτερική φωνή μας και η ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης, μπορούν να μας οδηγήσουν στο να συνδεθούμε με τον αυθεντικό εαυτό μας και να λάβουμε καλύτερες αποφάσεις. Το νευρολογικό κέντρο αυτής της διαδικασίας βρίσκεται στη νησίδα -τον κεντρικό λοβό- και έχει να κάνει με την παρακολούθηση λεπτών ενδείξεων που συνδέονται με τα εσωτερικά σήματα της φυσιολογίας μας. Επιλέγοντας να συντονιστούμε με το σώμα μας, με τους χτύπους της καρδιάς μας και να είμαστε ανοιχτοί στα μηνύματά τους, δημιουργείται το σωστό υπόβαθρο πίστης στη διαίσθησή μας ώστε να δουλέψουμε υπό καλύτερες συνθήκες την επαφή με τον εσωτερικό μας εαυτό.

Βρετανοί ερευνητές σε συνεντεύξεις με στελέχη επενδυτικών τραπεζών, κατέληξαν πως τα στελέχη που άκουγαν καλά τα μηνύματα του εσωτερικού τους εαυτού και του σώματός τους ήταν πολύ πιο επιτυχημένοι από εκείνα που βασίζονταν αποκλειστικά στα αριθμητικά δεδομένα. 

- Αυτοέλεγχος (Γνωστικός Έλεγχος)

Επιστημονικά, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη διαδικασία της διατήρησης της προσοχής μας εκεί που θέλουμε χωρίς να διασπάται η προσοχή μας. Πρόκειται για μια πτυχή της εκτελεστικής λειτουργίας του εγκεφάλου, η οποία βρίσκεται στον προμετωπιαίο φλοιό και τη γνωρίζουμε καλύτερα ως will power.

Ο καλός γνωστικός έλεγχος μπορεί να αναπτυχθεί με εξάσκηση και παρατηρείται σε άτομα που παραμένουν ήρεμα σε μια κρίση, που μπορούν να τιθασεύσουν τη δική τους ταραχή και αναρρώνουν σύντομα από μια ήττα. Τα στελέχη που μπορούν να επικεντρωθούν αποτελεσματικά στους επιθυμητούς τους στόχους αναδεικνύονται ως φυσικοί ηγέτες ανεξάρτητα από τις οργανωτικές δεξιότητές τους.

Το κλειδί για την επιτυχία μας σε αυτόν τον τομέα, είναι η δυνατότητα, όπου χρειάζεται, να επιλέγουμε να χρησιμοποιούμε αυτοσυγκράτηση αντί για αυτο-ικανοποίηση. Σε αυτό το σημείο βρίσκονται 3 ικανότητες-κλειδιά:

- να αποδεσμεύουμε οικειοθελώς την εστίασή μας από το αντικείμενο επιθυμίας
- να αντιστεκόμαστε στις πιθανές αποσπάσεις προσοχής
- να συγκεντρωνόμαστε στο μελλοντικό στόχο.

2. Εστίαση στους άλλους ανθρώπους

- Ενσυναίσθηση

Τα στελέχη που μπορούν να επικεντρωθούν αποτελεσματικά στους άλλους είναι εύκολο να αναγνωριστούν. Είναι αυτοί που βρίσκουν κοινό έδαφος, των οποίων οι απόψεις έχουν το μεγαλύτερο βάρος και με τους οποίους άλλοι άνθρωποι θέλουν να συνεργαστούν. Αυτοί σύντομα θα αποκτήσουν κάποια ηγετική θέση. 

Συχνά μιλάμε για την ενσυναίσθηση ως ένα μοναδικό χαρακτηριστικό. Αλλά μια προσεκτική ματιά στο πού εστιάζουν οι ηγέτες όταν την εξασκούν, αποκαλύπτει 3 διαφορετικά είδη, το καθένα σημαντικό για την αποτελεσματικότητα της ηγεσίας.

- Γνωστική ενσυναίσθηση: η ικανότητα κατανόησης της οπτικής γωνίας ενός άλλου ατόμου.

Η γνωστική ενσυναίσθηση είναι απόρροια της αυτογνωσίας. Τα εκτελεστικά κυκλώματα που μας επιτρέπουν να σκεφτόμαστε τις δικές μας σκέψεις και να παρακολουθούμε τα συναισθήματα που απορρέουν από αυτές μας επιτρέπουν να εφαρμόζουμε τον ίδιο συλλογισμό πάνω στο μυαλό των άλλων όταν επιλέγουμε να εστιάζουμε σε αυτά τα σημεία.

- Συναισθηματική ενσυναίσθηση: η ικανότητα να αισθανόμαστε αυτό που νιώθει κάποιος άλλος. 

Η συναισθηματική ενσυναίσθηση είναι σημαντική για την αποτελεσματική καθοδήγηση, τη διαχείριση των πελατών και την ανάγνωση της δυναμικής της ομάδας. Πηγάζει από την αμυγδαλή, τον υποθάλαμο, τον ιππόκαμπο και τον τροχιακό μετωπιαίο φλοιό, που μας επιτρέπουν να αισθανόμαστε γρήγορα χωρίς να σκεφτόμαστε πολύ και μας συντονίζουν με τις συναισθηματικές καταστάσεις των άλλων.

- Ενσυναίσθηση: η ικανότητα να αισθανόμαστε τι χρειάζεται ένα άλλο άτομο από εμάς.

Η ενσυναίσθηση έχει τις ρίζες της στο κύκλωμα που ωθεί την προσοχή των γονέων στα παιδιά τους και σχετίζεται στενά με τη συναισθηματική ενσυναίσθηση. Μας δίνει τη δυνατότητα να αισθανθούμε όχι μόνο το πώς νιώθουν οι άλλοι άνθρωποι αλλά και τι χρειάζονται από εμάς. Εργαστηριακές έρευνες αποδεικνύουν ότι η κατάλληλη εφαρμογή της ενσυναίσθησης είναι κρίσιμη στη λήψη ηθικών αποφάσεων εν μέσω κρίσεων.

- Χτίσιμο σχέσεων

Για τη δημιουργία καλών σχέσεων απαιτείται απόλυτη συνεργασία από τα διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου μας. Ο πρόσθιος ιππόκαμπος μπορεί γρήγορα να «διαβάσει» για εμάς την κοινωνική συνθήκη στην οποία βρισκόμαστε και να μας οδηγήσει διαισθητικά στην κατάλληλη συμπεριφορά. Αλλιώς συμπεριφερόμαστε μέσα σε μια φιλική παρέα ή με την οικογένειά μας και αλλιώς σε μια συνάντηση στη δουλειά.

Νέες έρευνες αποκαλύπτουν πως η ανοδική πορεία της καριέρας μας μπορεί να μας κάνει λιγότερο ανοιχτούς, προσεκτικούς και καταδεκτικούς απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Ως κορυφαία στελέχη όμως πρέπει να βρούμε τον καλύτερο τρόπο για να αξιοποιούμε το πλήρες φάσμα των προσφερόμενων ιδεών και ταλέντων ενός οργανισμού. 

3. Εστίαση στον ευρύτερο κόσμο

- Στρατηγική

Κάθε αρχικό μάθημα στρατηγικής σε μια σχολή επιχειρήσεων διδάσκει πως τα δύο βασικά στοιχεία για την ανάπτυξη στρατηγικής είναι η αξιοποίηση του υπάρχοντος εταιρικού πλεονεκτήματος και η διερεύνηση του πεδίου για νέα, μελλοντικά πλεονεκτήματα.

Έρευνες που έχουν γίνει με χρήση MRI για σαρώσεις εγκεφάλου σε υψηλόβαθμα στελέχη του τομέα, κατάφεραν να συνδέσουν συγκεκριμένες και διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου με τις δύο αυτές διαφορετικές προσεγγίσεις: η ενασχόληση με τις τρέχουσες συνθήκες απαιτεί συγκέντρωση στην εργασία, ενώ η εξερεύνηση απαιτεί ανοιχτή επίγνωση για την αναγνώριση νέων δυνατοτήτων.

Όταν τα στελέχη ασχολούνται με τις δεδομένες συνθήκες, ο εγκέφαλος αισθάνεται την ασφάλεια μιας οικείας ρουτίνας. Όταν όμως περνάμε στη φάση της εξερεύνησης κάτι νέου, πρέπει να κάνουμε μια σκόπιμη γνωστική προσπάθεια για να απεμπλακούμε από αυτή τη ρουτίνα και να ακολουθήσουμε νέα μονοπάτια.

- Καινοτομία 

Σε μια εποχή που σχεδόν όλοι έχουμε πρόσβαση στις ίδιες πληροφορίες, η νέα αξία θα προκύψει μέσα από τη συγκέντρωση ιδεών με πρωτότυπους τρόπους και την ανάπτυξη αναξιοποίητων δυνατοτήτων. Ένα κλασικό μοντέλο δημιουργικότητας (απαραίτητο συστατικό της καινοτομίας) περιλαμβάνει το στάδιο της προετοιμασίας, όπου συλλέγουμε μεγάλο όγκο σχετικών πληροφοριών, το στάδιο της προσήλωσης, όπου επεξεργαζόμαστε πολύ συγκεντρωμένα το ζήτημα και το στάδιο της περιπλάνησης, όπου επιτρέπουμε στις σκέψεις μας να κινηθούν ελεύθερα. 

Προκειμένου να μπορέσουμε να σκεφτούμε δημιουργικά για νέες στρατηγικές ευκαιρίες, πρέπει να ξεπεράσουμε τα πιο συνηθισμένα εμπόδια: τη στέρηση ύπνου, την κακή διατροφή, το στρες και τη διανοητική υπερφόρτωση. Χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα ανάπαυσης ώστε να ανανεώσουμε την εστίασή μας προς τα νέα αυτά πεδία.

Συνδυάζοντας τους τρεις παράγοντες

Το μήνυμα είναι σαφές. Για να είμαστε ολοκληρωμένοι, σύγχρονοι ηγέτες, πρέπει να βρισκόμαστε σε επαφή με τα εσωτερικά μας συναισθήματα, να μπορούμε να ελέγξουμε τις παρορμήσεις μας, να έχουμε επίγνωση τού πώς μας βλέπουν οι άλλοι, να καταλαβαίνουμε τι χρειάζονται οι άλλοι από εμας, να μπορούμε να αγνοήσουμε τους αντιπερισπασμούς και να μπορούμε να επιτρέπουμε στο μυαλό μας να περιπλανηθεί ελεύθερα, χωρίς προκαταλήψεις.

Πράγματι, αυτό είναι πρόκληση. Αν η ενεργή, αποτελεσματική ηγεσία ήταν εύκολη, θα είχαμε συνηθίσει να βλέπουμε γύρω μας πολλούς περισσότερους σπουδαίους ηγέτες. Αυτό που χρειάζεται δεν είναι τόσο ταλέντο όσο επιμέλεια -προθυμία να εξασκήσουμε τα κυκλώματα του εγκεφάλου ακριβώς όπως εξασκούμε τις αναλυτικές μας δεξιότητες και άλλες απαιτήσεις της εργασίας μας. Η σχέση μεταξύ προσοχής και αριστείας παραμένει κρυμμένη τις περισσότερες φορές. Ωστόσο, η προσοχή είναι η βάση των πιο ουσιαστικών ηγετικών δεξιοτήτων -της συναισθηματικής, οργανωτικής και στρατηγικής νοημοσύνης.