Στέφανος Αρετάκης: Ένα σπουδαίο μαθηματικό μυαλό

Από τη Μία Κόλλια 

Aπό το 1993 και ανά δύο έτη το Ίδρυμα Μποδοσάκη απονέμει βραβεία αριστείας σε Έλληνες και Ελληνίδες επιστήμονες έως 40 ετών που διαπρέπουν στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Το 2021 ξεχώρισε στον τομέα των Μαθηματικών το Στέφανο Αρετάκη, ο οποίος είναι επίκουρος καθηγητής στα Θεωρητικά Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. Διακρίθηκε για το έργο του στον κλάδο των Καθαρών Μαθηματικών και την επιρροή του στην περιοχή της Θεωρίας της Σχετικότητας. Σε μια σειρά πρωτοποριακών εργασιών, μάλιστα, απέδειξε μαθηματικά την ύπαρξη μιας νέας αστάθειας των λεγόμενων «ακραίων» μελανών οπών, η οποία ονομάστηκε «αστάθεια Αρετάκη», και πλέον αποτελεί αντικείμενο μελετών στη Φυσική.

Πού μεγαλώσατε και πότε φάνηκε η κλίση σας προς τα μαθηματικά, τη φυσική και  την έρευνα γενικότερα;

Μεγάλωσα στην Αθήνα και την Πάτρα. O πατέρας μου είναι καθηγητής μαθηματικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και από πολύ μικρή ηλικία διαβάζαμε μαζί μαθηματικά. Είχε πάντα πολύ μεγάλη υπομονή μαζί μου και αυτό    με βοήθησε πολύ στο να μπορώ να τα κατανοήσω βαθιά και στη βάση τους. Στη συνέχεια, μεγάλο κίνητρο  ήταν οι διαγωνισμοί της Μαθηματικής Εταιρείας.

Νιώσατε ότι είχατε κάποιο χάρισμα ή ταλέντο εξαρχής; Και αν ναι, πόση προσπάθεια χρειάζεται για την περαιτέρω εξέλιξη;

Όχι δεν ένιωσα ότι είχα κάποιο χάρισμα ή ταλέντο. Απλώς κατάλαβα ότι τα μαθηματικά ήταν κάτι το οποίο μου άρεσε πολύ. Διασκέδαζα με το να λύνω ασκήσεις - κυρίως ασκήσεις γεωμετρίας! Ανεξαρτήτως τού αν τελικά είχα ή έχω ταλέντο στα μαθηματικά, θυμάμαι πολύ καλά τα αρχικά μου βήματα, όπου διάβαζα Ευκλείδεια  Γεωμετρία για πάρα πολλές ώρες κάθε μέρα. Χωρίς αυτή την προσπάθεια, σίγουρα δεν θα μπορούσα να πετύχω στη συνέχεια.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε σε αυτή τη λαμπρή πορεία, πώς τις ξεπεράσατε και τι σας δίδαξαν;

Αντιμετώπισα διάφορες αποτυχίες, οι οποίες καθυστέρησαν κάποιους από τους στόχους μου. Αρχικά, σίγουρα στεναχωρήθηκα, ωστόσο μετά από σκέψη κατάλαβα ότι το καλύτερο που μπορώ να κάνω, είναι να συνεχίσω να δουλεύω με      βάση αυτά τα οποία μου δίνονται και να ελπίζω ότι την επόμενη φορά θα επιτύχω.

Πώς διαχειριστήκατε τις πρώτες μεγάλες αναγνωρίσεις και την αποδοχή;

Η αναγνώριση μιας επιστημονικής δουλειάς από συναδέλφους ή μία μεγαλύτερη μερίδα ανθρώπων σίγουρα προσφέρει μια αίσθηση χαράς. Ο τρόπος με τον οποίο προσπάθησα να το χειριστώ, είναι με το να προσπαθήσω να μεταφέρω σε νεότερα παιδιά κάποιες από τις εμπειρίες μου, ελπίζοντας ότι αυτές θα  τους βοηθήσουν για να κατακτήσουν το δικό τους μέλλον.

Πόσο κοντά είναι η μαθηματική σκέψη στη φιλοσοφική;

Είναι και κοντά και μακριά!

Πώς είναι η ζωή αλλού, τι κερδίζετε και ποιες εμπειρίες ξεχωρίζετε; Τι σας λείπει από  την Ελλάδα;

Η Ελλάδα μού λείπει, ωστόσο την επισκέπτομαι συχνά. Οι εργασιακές συνθήκες στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στον Καναδά όπου εργάζομαι είναι πραγματικά εξαιρετικές και αυτό είναι από τα μεγαλύτερα κέρδη τού να βρίσκεται κάποιος σε ένα  τέτοιο μέρος.

Υπάρχουν άνθρωποι-φάροι στη ζωή σας ή ομάδες, τόποι, συνθήκες;

Ναι, φυσικά, ο πατέρας μου και ο καθηγητής μου ο Μιχάλης Δαφέρμος. Όσο για τον  αγαπημένο μου τόπο, είναι η Ζάκυνθος.

- Τι κερδίζετε / τι χάνετε από…

• την αφοσίωση σε ένα αντικείμενο

Συνήθως η αφοσίωση σε ένα αντικείμενο οδηγεί σε μία λιγότερο σφαιρική γνώση των πραγμάτων. Ωστόσο,  στη σημερινή κοινωνία ίσως είναι και μονόδρομος μία τέτοια προσέγγιση.

• την υπερπροσπάθεια

Η υπερπροσπάθεια οδηγεί σε πολύ μεγάλα αποτελέσματα, αλλά ένα από τα σημαντικότερα αρνητικά είναι ότι ακολουθείται από θυσίες που έχουν να κάνουν  με την προσωπική ζωή.

• τον ανταγωνισμό

Ανταγωνισμός σημαίνει πίεση, άγχος, αλλά ταυτοχρόνως σημαίνει και κίνητρο   για παραπάνω δουλειά.

• τις κομβικές αποφάσεις 

Οι κομβικές αποφάσεις στη ζωή μας μπορεί να βασίζονται στις σκέψεις που κάνουμε εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή. Πολλές φορές όμως τα πράγματα αλλάζουν και μόνο σε βάθος χρόνου μπορούμε να ανακαλύψουμε αν οι αποφάσεις που πήραμε ήταν σωστές  ή όχι.

- Τι σημαίνουν για σας οι έννοιες…

• αυτογνωσία

Είναι πολύ σημαντικό το να ξέρουμε τι μπορούμε να κάνουμε και τι δεν μπορούμε.

• αυτοβελτίωση

Η ζωή η ίδια είναι μία διαδικασία αυτοβελτίωσης. Οτιδήποτε κάνουμε, είναι μία διαδικασία αυτοβελτίωσης. Όταν στα μαθηματικά επιχειρούμε να εφαρμόσουμε   μία ιδέα μας και βλέπουμε ότι δε δουλεύει, τη βελτιώνουμε και επιχειρούμε ξανά και ξανά…

• αυτοπεποίθηση

Η αυτοπεποίθηση είναι πάρα πολύ σημαντική για την ψυχολογία μας.

• συναισθηματική νοημοσύνη

Το να μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας είναι πάρα πολύ σημαντικό   στη ζωή μας αλλά και πολύ δύσκολο ταυτόχρονα. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάποια μαγική συνταγή. Ίσως ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να είμαστε συγκεντρωμένοι σε έναν στόχο, αλλά και πάλι είναι πολύ δύσκολο να έχουμε τον πλήρη έλεγχο των συναισθημάτων μας.

• σεμνότητα

Η σεμνότητα είναι σημαντικό προσόν, ωστόσο ο βαθμός στον οποίο ο καθένας μας επιλέγει να είναι σεμνός εξαρτάται και από την προσωπικότητά του.

Θυσίες και κέρδη. Προσωπική ζωή και αφοσίωση στην έρευνα.

Τα κέρδη αποκτώνται μόνο μέσω θυσιών. Είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί μία ισορροπία μεταξύ προσωπικής ζωής  και αφοσίωσης στη δουλειά. Δεν είναι αδύνατο, ωστόσο είναι δύσκολο.

#HisStory