Ο Κορνήλιος Καστοριάδης ήταν φιλόσοφος, οικονομολόγος και ψυχαναλυτής. Το έργο του, με το ασυνήθιστα πολύπλευρο εύρος, τον καθιστά έναν από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ού αιώνα.

#philosopher #culture #thinker 

Από τη Μία Κόλλια

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 11 Μαρτίου 1922 και λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή πήγε στην Αθήνα με την οικογένειά του, από την οποία είχε σημαντικές επιρροές. Ο πατέρας του είχε λατρεία για τη μόρφωση, ήταν άθεος και αντιβασιλικός. Η μητέρα του είχε λάβει υψηλή μόρφωση και αγαπούσε τη μουσική. 

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης άρχισε να διαβάζει φιλοσοφία από την ηλικία των 11-12 ετών ενώ από τα 13 του αναμίχθηκε στην πολιτική και κοινωνική δράση. Μάλιστα, ως μέλος παράνομης κομμουνιστικής οργάνωσης την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά, συνελήφθη και φυλακίστηκε. Σπούδασε νομικά και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1941 εντάχθηκε στο ΚΚΕ, το οποίο εγκατέλειψε ένα χρόνο αργότερα, για να ενταχθεί στην τροτσκιστική ομάδα του Σπύρου Στίνα, γεγονός που είχε ως συνέπεια τη δίωξή του όχι μόνο από τους Γερμανούς αλλά και από το ΚΚΕ. 

Oι Δράσεις στο Παρίσι

Το 1945 ο Καστοριάδης εγκαταστάθηκε στο Παρίσι με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης, μαζί με τους Κώστα Αξελό, Κώστα Παπαϊωάννου, Ιάνη Ξενάκη κ.ά. Έκτοτε, η γαλλική πρωτεύουσα ήταν το επίκεντρο της ζωής και των δραστηριοτήτων του, ενώ στην Ελλάδα ερχόταν μόνο τα καλοκαίρια, μετά τη μεταπολίτευση.

Στο Παρίσι έγινε μέλος της τροτσκιστικής Τετάρτης Διεθνούς, από την οποία όμως άρχισε σταδιακά να απομακρύνεται, ώσπου μετά το 1948 εγκατέλειψε οριστικά το τροτσκιστικό κίνημα. Την ίδια χρονιά, άρχισε να εργάζεται στην υπηρεσία Στατιστικής Εθνικών Λογαριασμών και Μελετών Ανάπτυξης του Οργανισμού Οικονομικής Ανάπτυξης και Συνεργασίας (ΟΟΣΑ), θέση την οποία διατήρησε έως και το 1970.

Το 1946 ο Καστοριάδης γνωρίστηκε με τον διανοούμενο Κλοντ Λεφόρ, με τον οποίο δύο χρόνια αργότερα ίδρυσαν την ομάδα Socialisme ou Barbarie («Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα») και μέχρι το 1965 εξέδιδαν το ομώνυμο περιοδικό. Μέσα από το συγκεκριμένο περιοδικό, τα επόμενα χρόνια, βρήκαν βήμα διανοούμενοι της Γαλλίας όπως ο Ζαν-Φρανσουά Λιοτάρ και ο Γκι Ντεμπόρ. 

Ενδεικτική της γραμμής του περιοδικού ήταν η ανάλυση του Καστοριάδη για το πολιτικό σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης, το οποίο χαρακτήρισε καθεστώς «Γραφειοκρατικού Καπιταλισμού». Όσον αφορά τις «φιλελεύθερες δημοκρατίες» της Δύσης, θεωρούσε ότι το κριτήριο ταξικής διαφοροποίησης δεν ήταν πλέον η κατοχή και ο έλεγχος των μέσων παραγωγής, αλλά η κατοχή και η ικανότητα άσκησης εξουσίας.

castoriadis

Αν και οι θέσεις του Καστοριάδη γνώρισαν μεγάλη απήχηση στους επαναστατικούς κύκλους πολλών χωρών της εποχής, ο ίδιος δεν είχε την ανάλογη αναγνώριση, καθώς ήταν αναγκασμένος να υπογράφει τα κείμενά του χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα (Pierre Chaulieu, Paul Cardan, Marc Noiraud κ.α). Αυτό συνέβαινε διότι δεν είχε γαλλική υπηκοότητα ή διαβατήριο, με συνέπεια να βρίσκεται συνεχώς υπό τον φόβο της απέλασής του στην Ελλάδα. 

Στις σελίδες του περιοδικού «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα» πρωτοεμφανίστηκαν και μερικά από τα σημαντικότερα κείμενα της πρώτης περιόδου της σκέψης του, τα οποία αργότερα έμελλε να δημοσιευθούν μέσα από τις εκδόσεις βιβλίων του, όπως «Η Γραφειοκρατική Κοινωνία», «Η Πείρα του Εργατικού Κινήματος», «Η Γαλλική Κοινωνία» και άλλα.

Το 1967 η Socialisme ou Barbarie διαλύθηκε. Ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα, τα κείμενα και η σκέψη της ομάδας και κυρίως του Καστοριάδη αποτέλεσαν βασική πηγή έμπνευσης των εξεγερμένων φοιτητών του Μάη του '68. 

Σκέψη και Ψυχανάλυση

Το 1970 ο Έλληνας φιλόσοφος απέκτησε τη γαλλική υπηκοότητα. Την περίοδο αυτή, στράφηκε στην ψυχανάλυση και από το 1974 εργάστηκε και ο ίδιος ως ψυχαναλυτής. Αυτή η στροφή χαρακτήρισε πλέον το σύνολο της σκέψης του, που τον οδήγησε σε μια καινούργια φιλοσοφική κατανόηση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, η οποία αποτυπώθηκε στο κλασικό, πλέον, έργο του «Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας». 

Κεντρική θέση στη θεωρία του απέκτησε η έννοια του Φαντασιακού ως θεμέλιου στοιχείου της ανθρώπινης δημιουργίας, που δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να δει τον εαυτό του ως αυτόνομο υποκείμενο και δημιουργό της Ιστορίας του. 

Αντιλαμβανόταν την κοινωνική διαφοροποίηση ως μια διαδικασία συνεχούς δημιουργίας σημασιών, νοημάτων και εικόνων, οι οποίες δομούν την εικόνα του κόσμου και της κοινωνίας κάθε εποχής. Ο Καστοριάδης αρνείται την ύπαρξη οποιασδήποτε προδιαγεγραμμένης πορείας της κοινωνίας, καθώς αυτή είναι μια συνεχής δημιουργία που γεννιέται και αποκτά νόημα μέσω του «Κοινωνικού Φαντασιακού». 

Το 1979 ο Κορνήλιος Καστοριάδης εξελέγη διευθυντής της École des Hautes Études en Sciences Sociales, όπου διοργάνωσε σεμινάριο με τίτλο «Θέσμιση της κοινωνίας και ιστορική δημιουργία». 
Διατηρούσε ισχυρούς δεσμούς με την Ελλάδα και τα τελευταία χρόνια της ζωής του έδωσε πολλές διαλέξεις σε ελληνικά πανεπιστήμια. Το 1989 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και το 1993 στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. 

Έφυγε από τη ζωή τέσσερα χρόνια αργότερα, στις 26 Δεκεμβρίου του 1997.

#αφιερωμα