Μαρία Καλαποθάκη: H πρώτη Ελληνίδα γιατρός

Η προσφορά των γυναικών στην επιστήμη είναι μεγάλη, ακόμα κι αν αναζητήσουμε πηγές από την ελληνική αρχαιότητα, την Αρχαία Αίγυπτο και το Βυζάντιο. Ωστόσο, η προσφορά δε συμβαδίζει με την αναγνώριση, λόγω της καταπίεσης που δέχτηκαν διαχρονικά από ανδροκρατούμενες κοινωνίες. 

Από τη Μία Κόλλια

Η Μαρία Καλαποθάκη γεννήθηκε το 1859 στην Αθήνα. Πατέρας της ήταν ο γιατρός Μιχαήλ Καλοποθάκης και μητέρα της η Αμερικανίδα Μάρθα Χούπερ Μπλάκλερ από τη Μασαχουσέτη. Σε ηλικία 12 ετών η Μαρία έχασε τη μητέρα της και πήγε σε συγγενείς της στην Αμερική, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Χάρβαρντ Άνεξ (σήμερα, Κολέγιο Ράντκλιφ).

Επέστρεψε στην Αθήνα, αλλά αναγκάστηκε να φύγει πάλι, στο Παρίσι αυτή τη φορά, για να εκπληρώσει το όνειρό της που ήταν να σπουδάσει Ιατρική, αφού τη δεκαετία του 1880 δεν υπήρχε η δυνατότητα για μια γυναίκα να φοιτήσει σε πανεπιστήμιο στη χώρα μας. 

Η Καλαποθάκη έγινε δεκτή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου των Παρισίων τον Οκτώβριο του 1886, φροντίζοντας προηγουμένως να αναγνωρίσει τις σπουδές της αποκτώντας την ισοτιμία του γαλλικού Μπακαλορεά. Οι σπουδές της στη Γαλλία διήρκεσαν οκτώ ολόκληρα χρόνια. Έκλινε έντονα προς τη χειρουργική και τη γυναικολογία, και ξόδευε όλο τον ελεύθερο χρόνο της στην ανατομία. Η διατριβή της όμως ήταν σχετικά με τα προβλήματα και τις βλάβες στις χρόνιες γαστρεντερικές δυσλειτουργίες των παιδιών, επειδή ήξερε ότι, εκείνη την εποχή, η βρεφική θνησιμότητα στην Ελλάδα βρισκόταν σε υψηλά επίπεδα και ήθελε να βοηθήσει σε αυτόν τον τομέα. 

Επέστρεψε στην Αθήνα το 1894 και αφού έδωσε γραπτές εξετάσεις στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, άρχισε να ασκεί Γενική Ιατρική. Υπήρξε πρωτοπόρος της νοσηλευτικής στην Ελλάδα καθώς και στην εξάπλωση της δημόσιας υγιεινής.

Με το ξέσπασμα του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, η βασίλισσα Όλγα τής ανέθεσε την εκπαίδευση των εθελοντών νοσηλευτριών, σε ένα νοσοκομείο που είχε δημιουργήσει για τους φτωχούς. Η ακούραστη γιατρός παρέδιδε καθημερινά μαθήματα σε ένα μεγάλο ακροατήριο γυναικών κάθε ηλικίας και τάξης και έκανε ειδική εκπαίδευση σε όσες έδειχναν ιδιαίτερη ικανότητα για μεγαλύτερες ευθύνες.

Για το έργο της παρασημοφορήθηκε από τη βασίλισσα Όλγα το 1899 με αργυρό μετάλλιο με σταυρό και ερυθρή ταινία, με χαραγμένη τη χρονολογία 1897, σε ειδική τελετή που οργανώθηκε στα ανάκτορα για τις γυναίκες που συμμετείχαν στον πόλεμο.

Η Μαρία Καλαποθάκη διετέλεσε επίσης πρόεδρος της «Ενώσεως των Ελληνίδων» που είχε ιδρύσει η Καλλιρρόη Παρρέν και πρόσφερε και από αυτή τη θέση, θέτοντας στη διάθεση του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ένα τέλεια οργανωμένο νοσοκομείο στο Βόλο, που ήταν έδρα εχθροπραξιών στον πόλεμο. 

Το νοσοκομείο στεγάστηκε στο οίκημα Ι. Κυριαζή, που παραχωρήθηκε δωρεάν. Το προσωπικό αποτελούσαν δύο χειρουργοί  του Ερυθρού Σταυρού, η Καλαποθάκη ως διευθύντρια και είκοσι διαλεγμένες νοσοκόμες που επιβλέπονταν από δύο εκπαιδευμένες Αγγλίδες. 

Η Μαρία Καλαποθάκη διακρίθηκε και στους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13, περιθάλποντας τραυματίες. Διηύθυνε ορεινά χειρουργεία και η αντοχή της υπήρξε μνημειώδης. Όπως σημειώνει ο Ιωάννης Τσεβάς που την έχει βιογραφήσει, εργαζόταν «όσο τρεις άνδρες χειρουργοί»! 

Η προσφορά της συνεχίστηκε και μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, με τις υπηρεσίες της προς τους πρόσφυγες. Πέρασε τα τελευταία της χρόνια στο Κουκάκι όπου κατοικούσε, εξετάζοντας δωρεάν φτωχούς ασθενείς, φροντίζοντας ταυτόχρονα να εξασφαλίζει τα φάρμακά τους. 

Παρά το γεγονός ότι ήταν άκρως συντηρητική, η Μαρία Καλαποθάκη το 1909 είχε παντρευτεί κρυφά τον καταγόμενο από τη Σάμο πρώην μοναχό Θεόδωρο Στεργιογλίδη, με τον οποίο δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά. Έφυγε από τη ζωή πάμπτωχη τον Ιανουάριο του 1941.

#αφιέρωμα