Μια κορυφαία διεθνώς Ελληνίδα επιστήμων ονειρεύεται ένα μέλλον όπου το περιβάλλον θα είναι προστατευμένο και υγιές. Συμβάλλει τα μέγιστα σε παγκόσμιες έρευνες με ευρεσιτεχνίες και πρωτοφανείς μελέτες που αφορούν πολλούς και διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς. Υπόσχεται πολλές ακόμη καθοριστικές παρεμβάσεις για τον αυριανό μας – μακάρι, καλύτερο- κόσμο και πιστεύουμε, βάσει ενδείξεων, ότι θα τα επιτύχει!

Από τη Μία Κόλλια

Η Αθανασία Αθανασίου είναι Μόνιμη Ερευνήτρια στο Ιταλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (Istituto Italiano di Tecnologia) στη Γένοβα της Ιταλίας, επικεφαλής της ομάδας Έξυπνων Υλικών (Smart Materials), μιας διεπιστημονικής ομάδας που αριθμεί 50 μέλη και ασχολείται με την ανάπτυξη βιώσιμων, δηλαδή προερχόμενων από βιώσιμες πρώτες ύλες, βιοσυμβατών, έξυπνων σύνθετων υλικών και νάνο-υλικών, για εφαρμογές σε ιατρική, προστασία του περιβάλλοντος, εξυγίανση και καθαρισμό πόσιμου νερού, νερού λημμάτων και θαλασσών, δραστική προστασία τροφίμων, ρομποτική και άλλες. Τα τελευταία 15 χρόνια έχει επιβλέψει περισσότερες από 45 διδακτορικές διατριβές και 35 μεταδιδακτορικά προγράμματα.

Μια γυναίκα σε έναν ανδρικό επιστημονικό χώρο. Πώς το βιώνετε όλο αυτό;

Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να είναι ανδροκρατούμενος ο επιστημονικός χώρος. Οι γυναίκες έχουν τις ίδιες ικανότητες με τους άντρες και επιπλέον πολλές φορές είναι πιο μεθοδικές και εφευρετικές. Συνεπώς μπορούν να διαπρέψουν σε  αυτόν τον χώρο αν αγαπούν την επιστήμη τους, το βάλουν ως στόχο και αν έχουν επιμονή και υπομονή. Έτσι ακριβώς το βιώνω, με την πεποίθηση ότι το φύλο δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Χαίρομαι που βλέπω όλο και περισσότερες νέες κοπέλες να ασχολούνται με την επιστήμη και την έρευνα. Ο τρόπος που βλέπουν τα πράγματα μπορεί να αλλάξει την πορεία της επιστήμης και να αποφύγουμε στο μέλλον λανθασμένες χρήσεις των ερευνητικών ευρημάτων.

Πώς φθάσατε στην απόφαση των σπουδών και της εξειδίκευσής σας; Φαινόταν από τα παιδικά – εφηβικά σας χρόνια; Πώς ήταν σαν παιδί η μικρή Αθανασία;

Στο σχολείο ήμουν καλή μαθήτρια. Είχα νομίζω αρκετά υψηλή αίσθηση του καθήκοντος και παρόλο που μου άρεσε να περνάω ξέγνοιαστες ώρες με τις παρέες μου, δεν παραμέλησα ποτέ το διάβασμα και το σχολείο. Είχα μία προτίμηση στις θετικές επιστήμες και σε αυτό συνέβαλε και μία καταπληκτική καθηγήτρια Φυσικής που είχα στο 22ο Λύκειο Αθηνών, η κυρία Χατζηδάκη, που με βοήθησε να καταλάβω και να αγαπήσω τη Φυσική. Ταυτόχρονα μου άρεσε πολύ και ο αθλητισμός και πέρασα πολλές ώρες στα εφηβικά μου χρόνια σε προπονήσεις στίβου στον Πανελλήνιο Αθλητικό σύλλογο. Πιστεύω ότι αυτό με βοήθησε να μάθω να αγωνίζομαι και να μην τα παρατάω. Έτσι κάποια στιγμή γύρω στα 15 μου χρόνια, αποφάσισα ότι ήθελα να σπουδάσω Φυσική ή Χημεία για να κατανοώ τον κόσμο γύρω μου και να ασχοληθώ μετά από αυτό με την έρευνα για να μπορέσω να βοηθήσω τους ανθρώπους με νέες ανακαλύψεις. Αυτή η τελευταία απόφαση δυνάμωσε πολύ κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο τμήμα Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές αποφάσεις και στιγμές στην πορεία σας που ενδεχομένως να καθόρισαν τη συνέχεια;

Οι πιο σημαντικές στιγμές που καθόρισαν τη μέχρι τώρα πορεία μου σχετίζονται πάντα με αποφάσεις για αλλαγή. Όταν τελείωσα το Πανεπιστήμιο και αποφάσισα να πάω για μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία, όταν πήγα στην Κρήτη για να ξεκινήσω την ερευνητική μου πορεία όχι πλέον σαν φοιτήτρια, αλλά σαν ανεξάρτητη ερευνήτρια, όταν αποφάσισα να ξαναφύγω στο εξωτερικό, στην Ιταλία, γιατί είδα μιa καινούργια πρόκληση και την ακολούθησα. Οι αλλαγές και οι εμπειρίες που αυτές προσφέρουν, είναι πάρα πολύ σημαντικές για τους επιστημονικούς ερευνητές γιατί δίνουν γνώσεις και εφόδια ανεκτίμητα για τη μετέπειτα πορεία. Κάποιοι το φοβούνται και σίγουρα δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά είναι θεμελιώδες γιατί ανοίγει το μυαλό και οι επιστήμονες οφείλουν να έχουν ανοιχτό μυαλό.

Ιταλία και Ελλάδα – ομοιότητες και διαφορές, αδυναμίες και αγάπες.

Η Ιταλία και η Ελλάδα είναι δύο πανέμορφες χώρες με υπέροχους ανθρώπους. Παρόμοιος τρόπος ζωής, παρόμοιες συνήθειες, ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί, ισχυρές φιλίες. Στην Ελλάδα μεγάλωσα, οι μυρωδιές της, τα ακούσματα της, οι συνήθειες των ανθρώπων της, τα έθιμα, είναι βαθιά ριζωμένα μέσα μου. Στην Ελλάδα είναι η οικογένεια μου, οι παιδικές μου φίλες, οι παλιές μου αγαπημένες παρέες. Η Ελλάδα είναι η αδυναμία μου. Η Ιταλία με αγκάλιασε, μου πρόσφερε απλόχερα δυνατότητες για εξέλιξη, έφτιαξα εδώ την καινούργια μου οικογένεια, εδώ μεγαλώνει ο γιος μου. Την Ιταλία την αγαπώ γιατί νιώθω ότι με αγάπησε και αυτή. Για εμένα Ελλάδα-Ιταλία είναι μία μεγάλη πατρίδα που την ενώνει το Ιόνιο ή η Αδριατική κατά τους Ιταλούς.

Πόσο αφοσιωμένος πρέπει να είναι κάποιος στην επιστήμη του και πόσο πρέπει να διαβάζει συνεχώς; Δεν πρέπει να βρίσκεται ο χρόνος για προσωπικές ασχολίες και σχέσεις; Εσείς πώς το διαχειρίζεστε;

Η αφοσίωση στην επιστημονική έρευνα είναι απόλυτη. Χρειάζεται συνεχές διάβασμα και ενημέρωση, καινοτόμες ιδέες, πειράματα, αναλύσεις, εύρεση τρόπων χρηματοδότησης αλλά και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων σε εφαρμογές. Είναι μία αέναη προσπάθεια, δεν σταματάει ποτέ. Φυσικά όταν το κάνεις για κάτι που αγαπάς πραγματικά, που σου δίνει ικανοποίηση και πνευματική διέγερση δεν είναι τόσο δύσκολο όσο ακούγεται. Η επιστημονική έρευνα δεν είναι δουλειά-αγγαρεία που περιμένεις να τελειώσει το οκτάωρο για να κάνεις κάτι άλλο που σε ευχαριστεί, είναι δημιουργία και έτσι οι ώρες δεν μετράνε. Παρόλα αυτά ο χρόνος για προσωπικές ασχολίες και σχέσεις είναι απαραίτητο καύσιμο για να συνεχίζω δυναμικά και τη δουλειά μου. Είναι μεν λίγος, αλλά για εμένα είναι θεμελιώδης ανάγκη και ο μόνος τρόπος να το διαχειρίζομαι είναι καλή οργάνωση.     

Θέλετε να μας εξηγήσετε την έρευνα και την εφαρμογή με τα ρομπότ; Πόσο θα βοηθήσουν την κοινωνία, το περιβάλλον, το μέλλον μας;

Η έρευνα της ομάδας μου είναι πάνω σε νέα καινοτόμα υλικά, έξυπνα και λειτουργικά ώστε να μπορούν να βοηθήσουν τον άνθρωπο αλλά και το περιβάλλον αντί να το μολύνουν. Ένα μεγάλο μέρος αυτής της έρευνας είναι πάνω σε βιώσιμα, βιοδιασπώμενα πλαστικά από ανανεώσιμες πρώτες ύλες, και υπολείμματα φρούτων, λαχανικών, χαρτιού, κλπ. επιλύοντας έτσι και το συνεχώς αυξανόμενο πρόβλημα της διαχείρισης των οργανικών αποβλήτων. Αυτά τα υλικά έχουν και εφαρμογές στη Ρομποτική. Κατασκευάζουμε τα δομικά αλλά και τα ηλεκτρονικά μέρη των ρομπότ με καινοτόμα, βιώσιμα και βιοδιασπώμενα υλικά, ελαφρά, ευέλικτα και μη τοξικά ώστε να μειώσουμε τις ενεργειακές ανάγκες για τη λειτουργία τους και να είναι δυνατόν να βιοδιασπαστούν στο τέλος της ζωής τους. Τα ρομπότ είναι ήδη μέρος της ζωής μας στη βιομηχανική παραγωγή και τα βλέπουμε όλο και πιο συχνά στα αυτοκίνητά μας και στα σπίτια μας. Τα ρομπότ σε συνδυασμό με την τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να βοηθήσουν τους ηλικιωμένους με τις καθημερινές τους ανάγκες, τους ανθρώπους που είχαν κάποιο ατύχημα με την αποκατάστασή τους, μπορούν βοηθήσουν στη γεωργία ακριβείας και στις ιατρικές επεμβάσεις, αλλά δεν πρέπει να ξεχάσουμε το περιβάλλον για άλλη μία φορά και έτσι η χρήση των βιώσιμων υλικών στην ανάπτυξή τους είναι απαραίτητη.

Νιώθετε πως ο άνθρωπος είναι ο πρωταγωνιστής του αύριο ή η τεχνολογία;

Φυσικά ο άνθρωπος. Η τεχνολογία είναι ανθρώπινο έργο και θα είναι πάντα. Την τεχνολογία πρέπει να τη μελετάμε, να την καταλαβαίνουμε, να τη χρησιμοποιούμε με μέτρο και όχι να την αποδεχόμαστε άνευ ορίων ή να τη δαιμονοποιούμε.

Πόσο περήφανη νιώθετε για το έργο σας και τι όνειρα έχετε ακόμη;

Ο λόγος που αποφάσισα να κάνω έρευνα ήταν από την αρχή για να προσφέρω στην κοινωνία, στους συνανθρώπους μου, στο περιβάλλον και με κάνει περήφανη το ότι με κάποιο τρόπο το καταφέρνω. Όμως χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση και έλεγχος για να το κάνω καλά και με τον σωστό τρόπο. Το όνειρό μου είναι να μπορέσουμε να σταματήσουμε την περιβαλλοντική καταστροφή που το ανθρώπινο είδος επιτελεί κάθε μέρα στον πλανήτη και να βάλω ένα μικρό λιθαράκι σε αυτό με την ανάπτυξη και με την παραγωγή των βιώσιμων υλικών που μελετώ.  

Ποια είναι η Αθανασία Αθανασίου

Αποφοίτησε από το τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Το 1997 πήρε Master of Science (MSc) από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ (Ηνωμένο Βασίλειο), και το 2000 πήρε διδακτορικό (PhD) από το τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου του Salford (Μάντσεστερ, Ηνωμένο Βασίλειο). Στη συνέχεια, εργάστηκε στο πλαίσιο της μεταδιδακτορικής της έρευνας στο Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ (ΙΗΔΛ) του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), στο Ηράκλειο Κρήτης, μέχρι το 2005. Από το 2006 έως το 2010 εργάστηκε ως Ερευνήτρια στο National Nanotechnology Laboratory του CNR -Istituto di Nanoscienze στο Λέτσε της Ιταλίας, υπεύθυνη για την ομάδα των νανοσύνθετων υλικών. Τον Ιανουάριο του 2011 άρχισε να εργάζεται στο Ιταλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (ΙΙΤ), στο παράρτημα του Λέτσε, ως Ερευνήτρια υπεύθυνη για την Ομάδα Έξυπνων Υλικών. Τον Σεπτέμβριο του 2012 μετακινήθηκε με όλη την ομάδα των Έξυπνων Υλικών από το Λέτσε στο κεντρικό εργαστήριο του ΙΙΤ στη Γένοβα. Τον Σεπτέμβριο του 2014 έγινε Μόνιμη Ερευνήτρια στο Ιταλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας.

Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 350 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, δεκάδες κεφάλαια σε επιστημονικά βιβλία, και έχει διατελέσει επιστημονικός συντάκτης και σύμβουλος σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Έχει 26 ιταλικά και διεθνή διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Συνεργάζεται με δεκάδες βιομηχανικούς εταίρους, με δύο από τους οποίους έχει ιδρύσει κοινά επιστημονικά εργαστήρια, και έχει πάρει μέρος σε εννέα ευρωπαϊκά προγράμματα.

#HerStory