Το Imposter syndrome, στα ελληνικά σύνδρομο του απατεώνα, είναι το σύνδρομο απάτης ή σύνδρομο της ψευδεπίγραφης επιτυχίας. Τι σημαίνει, τι μας συμβαίνει όταν το βιώνουμε και πώς το καταπολεμάμε;

Από τη Μία Κόλλια
#imposter #phenomenon #syndrome #leaders #success 

Το Imposter Syndrome είναι ένας όρος που πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και καθιερώθηκε για να περιγράψει το συναίσθημα πως ό,τι έχουμε καταφέρει δεν είναι αποτέλεσμα του κόπου μας, δεν το έχουμε κερδίσει με την αξία μας, αλλά απλώς «έτυχε». Συνοδεύεται από γερές δόσεις άγχους, χαμηλή αυτοπεποίθηση, κατάθλιψη και διαρκή αγωνία ότι οι γύρω μας θα μας ξεσκεπάσουν ως απατεώνα.

To 1978, oι ψυχολόγοι Pauline Rose Clance και Suzanne Imes επινόησαν τον όρο σε μια ερευνητική εργασία, σημειώνοντας τρία κρίσιμα χαρακτηριστικά του φαινομένου:

1. Πεποίθηση πως οι άλλοι έχουν υπερβολική εμπιστοσύνη στις ικανότητές μας.

2. Φόβο πως μπορεί να εκτεθούμε ως απατεώνες.

3. Συνεχή τάση υποβάθμισης των επιτευγμάτων μας.

Αν και μπορεί να υποφέρουμε από αυτό όλη μας τη ζωή, το «σύνδρομο του απατεώνα» τείνει να εμφανίζεται σε κρίσιμες στιγμές αλλαγής: πριν το ξεκίνημα μιας νέας εργασίας με την ανάθεση νέων ρόλων ή ευθυνών ή πριν την αλλαγή στην πορεία της καριέρας μας.

Εάν το αφήσουμε ανεξέλεγκτο, μπορεί να μας οδηγήσει στο να αναπτύξουμε σοβαρές αμφιβολίες για τον εαυτό μας και τις ικανότητές μας, συναισθήματα ενοχής και άγχους. Πολύ συχνά, όταν υποφέρουμε από imposter syndrome, καταλήγουμε σε σαμποτάζ της ίδιας μας της δουλειάς, αναπτύσσουμε εμμονή με μικρά και ασήμαντα λάθη ή  επιμένουμε να δουλεύουμε πολύ περισσότερο από όσο χρειάζεται για να αποδείξουμε την αξία μας.

Είναι σημαντικό να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τις ενδείξεις του «συνδρόμου του απατεώνα», όπως και να αναπτύξουμε εργαλεία τα οποία θα μας βοηθήσουν να το καταπολεμήσουμε έγκαιρα, καθώς μπορεί να έχει πολύ αρνητικό αντίκτυπο στην απόδοσή μας και να οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε εξάντληση ή κατάθλιψη.

Μερικές στρατηγικές και εργαλεία που θα μας βοηθήσουν σε αυτήν τη μάχη είναι:

1. Ανάπτυξη θετικής ψυχολογίας

Πολλοί από εμάς, τείνουμε να υποβαθμίζουμε τα επιτεύγματά μας. Προσπαθώντας να είμαστε μετριοπαθείς και ταπεινοί, αποδίδουμε τις επιτυχίες μας στην τύχη ή τις περιγράφουμε ως προϊόν καλού συγχρονισμού. Αν και η μετριοπάθεια είναι αξιοθαύμαστη, η συνεχόμενη μείωση των επιτυχιών μας είναι πολύ πιθανό να μας βλάψει, δημιουργώντας αμφιβολία για τον ίδιο μας τον εαυτό.

Συνήθως πιεζόμαστε από τις ανησυχίες που μπορεί να έχουμε για το μέλλον ή για τις αμφιβολίες που έχουμε για το παρελθόν. Το κλειδί είναι η συνειδητή ανάπτυξη θετικής ψυχολογίας για το παρόν. Εάν καταφέρουμε να επικεντρωθούμε καθαρά στην πραγματικότητα της κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε, θα γίνει σταδιακά πιο εύκολο να αφήσουμε πίσω μας τις αρνητικές σκέψεις.

Για παράδειγμα, αντί να σκεφτόμαστε πόσα λάθη μπορεί να κάνουμε στη δουλειά που μόλις μας ανάθεσαν, μπορούμε να σκεφτούμε πόσο πολύ πρέπει να εμπιστεύονται τις ικανότητές μας για να μας αναθέσουν το συγκεκριμένο έργο.

Η confidence coach, Tiwalola Ogunlesi, προτείνει να κρατάμε ένα ημερολόγιο επιτυχιών. Σε ένα φύλλο χαρτί ή στον υπολογιστή, δημιουργούμε δύο στήλες: μία με το είδος της επιτυχίας (μικρή ή μεγάλη) και μία με την περιγραφή της (ποιες ενέργειες κάναμε). Αυτή η λίστα γίνεται η απτή απόδειξη των ικανοτήτων μας και η βάση για μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.

Ο Martin Seligman, ο πιο διακεκριμένος θεωρητικός του πεδίου της Θετικής Ψυχολογίας λέει: «Το σύνδρομο απατεώνα είναι απλώς μια προσωρινή απώλεια μνήμης, όπου έχεις ξεχάσει όλα τα καταπληκτικά πράγματα για σένα. Μπορούμε να μετριάσουμε το σύνδρομο απατεώνα υπενθυμίζοντας στον εαυτό μας τα δυνατά μας σημεία σε τακτική βάση».

imposter

2. Αναγνώριση των επιτυχιών

Πώς μετράμε τις επιτυχίες μας; Τις περισσότερες φορές, τείνουμε να προσπερνάμε γρήγορα κάτι που καταφέραμε. Δεν θα θέλαμε άλλωστε να φανούμε εγωκεντρικοί. Όμως έτσι περνάμε περισσότερο χρόνο να μοιρολογούμε τις αποτυχίες μας παρά να γιορτάζουμε τις επιτυχίες μας.

Κι αυτός ο εορτασμός είναι ίσως ο πιο διασκεδαστικός τρόπος καταπολέμησης του imposter syndrome.

Μπορεί να επιλέξουμε κάτι μικρό. Για παράδειγμα, μια ανάρτηση στο LinkedIn, περιγράφοντας την επιτυχία μας, ποια βήματα μας οδήγησαν εκεί και τι μάθαμε από τη διαδικασία. Έτσι χαιρόμαστε με το επίτευγμα αλλά μπορεί επίσης να βοηθήσουμε ή να εμπνεύσουμε άλλους ανθρώπους.

Ακόμη ένας τρόπος να αναγνωρίσουμε μια σημαντική επιτυχία, είναι να κάνουμε κάτι όμορφο ή ιδιαίτερο για εμάς. Μια έξοδος για ένα ιδιαίτερο δείπνο ή η αγορά ενός μικρού δώρου είναι όμορφοι, και τόσο απλοί, τρόποι να υπενθυμίσουμε και να τονίσουμε στον εαυτό μας πως χρειάζεται να διεκδικήσουμε λίγο χρόνο για να χωνέψουμε την επιτυχία μας.

3. Δημιουργία ενός πλάνου

Ένα πολύ συχνό λάθος στον προγραμματισμό μας είναι το να αντιδρούμε αντί να προνοούμε κι αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως επιταχυντής στη διαδικασία της αμφισβήτησης των ικανοτήτων μας -και άρα της εμβάθυνσης του συνδρόμου του απατεώνα.

Όταν μας κατακλύζουν αρνητικές σκέψεις για τις ικανότητές μας, είναι πολύ πιθανό να επέλθει πανικός. Στις στιγμές αυτές είναι που υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, όντως, να κάνουμε λάθη. Είναι αυτές οι στιγμές πανικού που μπορεί να μας οδηγήσουν να φτιάξουμε τεράστιες λίστες στόχων με προθεσμίες που δεν είναι ανθρωπίνως δυνατόν να τηρήσουμε. Και όταν -λογικά και αναπόφευκτα- αποτύχουμε, αυτό ακριβώς ενδυναμώνει την εντύπωσή μας πως είμαστε όντως απατεώνες.

Αντί λοιπόν να βασιζόμαστε στις σπασμωδικές κινήσεις αντίδρασης στα δεδομένα, η απάντηση είναι η δημιουργία ενός πλάνου που βασίζεται στην πραγματικότητα και είναι στημένο για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Η καλή οργάνωση είναι το βασικό συστατικό της επιτυχίας!

Αφού σημειώσουμε τους τελικούς μας στόχους, είναι καλό να δημιουργήσουμε μία αναλυτική λίστα μικρότερων βημάτων για κάθε έναν στόχο. Έτσι, έχουμε πιο αντικειμενική εικόνα των ζητουμένων και κάθε φορά που ολοκληρώνουμε ένα task, νιώθουμε και την ικανοποίηση μιας μίνι επιτυχίας.

Κάθε μέρα, αφιερώνουμε μέρος του χρόνου μας για να κάνουμε μικρές εργασίες που αλλιώς θα ήταν σκόρπιες μέσα στη μέρα, διακόπτοντάς μας (π.χ. αποστολές email, επεξεργασίες κειμένων κ.ο.κ.). Αυτό θα μας δώσει τη δυνατότητα να μπορούμε να εργαστούμε συγκεντρωμένοι σε κάθε ξεχωριστό σημείο της λίστας μας.

Τέλος, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως όλοι νομοτελειακά κάνουμε λάθη. Αυτός άλλωστε είναι ο πιο βασικός μηχανισμός για να μάθουμε και να αναπτυχθούμε. Ακόμη και οι πιο επιτυχημένοι επαγγελματίες έχουν χώρο για βελτίωση -γιατί όχι εμείς;

Κάθε εμπειρία που αντιμετωπίζουμε, κάθε εμπόδιο, κάθε δυσκολία, κάθε επιτυχία και θρίαμβος είναι ευκαιρία για να μάθουμε, για να συλλέξουμε τα δεδομένα που θα αποτελέσουν το ακλόνητο θεμέλιο - βάση για τη διαρκή ανάπτυξη και επιτυχία μας. Το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να είναι δύσκολη μάχη αλλά με εξάσκηση και πίστη στον εαυτό μας, μπορεί να υπερνικηθεί.