Ο Θανάσης Οικονόμου, ο πολυβραβευμένος πυρηνικός αστροφυσικός της NASA που ξεκίνησε ως βοσκός στη Ζάκα Γρεβενών, είναι ένας αληθινά αξιοθαύμαστος άνθρωπος. Όχι μόνο για τις επιτυχίες του αλλά κυρίως για την προσπάθεια και την επιμονή του.

Από τη Μία Κόλλια

Παρότι έζησε μια ζωή γεμάτη δυσκολίες και εμπόδια -και πολλή μοναξιά-, ο Θανάσης Οικονόμου κατάφερε όχι μόνο να αντεπεξέλθει αλλά και να αναδειχθεί παγκοσμίως σε έναν τόσο απαιτητικό τομέα όπως είναι η αστροφυσική.

Γεννήθηκε το 1937 σε ένα από τα μεγαλύτερα τότε χωριά των Γρεβενών, τη Ζάκα. Το χωριό του επλήγη σημαντικά στην κατοχή και στον εμφύλιο πόλεμο, με αποτέλεσμα με το ξέσπασμα του τελευταίου να αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη χώρα. Στα τέλη του 1940, οι γονείς του τον έστειλαν στην Αλβανία μαζί με 200 ακόμη παιδιά, λόγω του ότι η κατάσταση που επικρατούσε στον τόπο τους εκείνη την περίοδο απειλούσε τη ζωή τους. Εκεί παρέμεινε για ένα μήνα.
Για πρώτη φορά πήγε σχολείο στην Τσεχοσλοβακία σε ηλικία έντεκα ετών, ζώντας σε ορφανοτροφείο. Χρειάστηκε να διαβάσει πολύ και να προσπαθήσει σε μεγάλο βαθμό, ώστε να φτάσει στο σημείο να συμβαδίσει με τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του.

Και πάλι τα κατάφερε. Όταν τον ακούσεις να μιλάει, διακρίνεις έναν γλυκό, πράο, μελαγχολικό μάλλον άνθρωπο, που αφηγείται τη ζωή του και αναφέρεται στην επιστήμη του σαν όλα να είναι απλά και όχι ιδιαιτέρως σημαντικά. Μόνο τα αστέρια εκεί ψηλά τον κάνουν να αναθαρρεύει. Αυτή η βαθιά, αβίαστη σεμνότητα τον κάνει ακόμη πιο σπουδαίο.

Το 1961 ο Θανάσης Οικονόμου αποφοίτησε από το τμήμα Πυρηνικής Φυσικής του Πανεπιστημίου του Καρόλου της Πράγας και το 1964 εγκαταστάθηκε στην Αμερική, αναζητώντας εργασία. «Μπορώ να πω πως στάθηκα τυχερός, καθώς εκείνη την εποχή η NASA μόλις είχε επιλέξει μια ομάδα στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, για να κατασκευάσει όργανα για την εξερεύνηση της Σελήνης και χρειαζόταν κάποιον με τις δικές μου γνώσεις στην πυρηνική φυσική. Έτσι έγινα το πιο νέο μέλος αυτής της ομάδας». Από τότε ασχολείται με την εξερεύνηση του Διαστήματος.

Ο Θανάσης Οικονόμου έχει συμμετάσχει σε πολλές διαστημικές αποστολές της NASA και της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας της Ρωσίας και άλλων εθνών. Όμως, η αποστολή που θα του μείνει αξέχαστη είναι η πρώτη φορά που έστειλαν διαστημόπλοια στο Φεγγάρι -διαστημόπλοια που προσεδαφίστηκαν κατά την προετοιμασία του προγράμματος Apollo, το οποίο πήγε τους πρώτους αστροναύτες στην επιφάνεια της Σελήνης. «Η αστροφυσική προσπαθεί εδώ και χρόνια να κατανοήσει το σύμπαν, κάτι που δεν είναι εύκολο. Ξέρουμε ότι όλα άρχισαν με το Big Bang εδώ και 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια, ότι το ηλιακό μας σύστημα δημιουργήθηκε πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια και πως υπάρχουν κι άλλα αστέρια, που είναι νεότερα ή και παλαιότερα. Παρ’ όλα αυτά ασχολούμαστε με το Διάστημα εδώ και 60 χρόνια. Στο ηλιακό μας σύστημα είμαστε οι μόνοι, αλλά ψάχνουμε για ίχνη ζωής και σε άλλους πλανήτες. Το πιο πιθανό είναι να υπάρχουν στον Άρη, γιατί είναι ένας πλανήτης πολύ παρόμοιος της Γης και, πάνω από όλα, με νερό. Σε αντίθεση με το παρόν, όπου οι συνθήκες είναι διαφορετικές, στο παρελθόν ήταν περίπου ίδιες με αυτές που επικρατούν στη Γη και ελπίζαμε ότι κι εκεί θα είχε αρχίσει η εξέλιξη της ζωής και θα είχε αφήσει ίχνη στην επιφάνεια».

Ο Θανάσης Οικονόμου κατασκευάζει εργαλεία για το διαπλανητικό διαστημόπλοιο ήδη από τη δεκαετία του ’60 και το όνομά του είναι συνυφασμένο με τις διαπλανητικές αποστολές Mars Exploration Rovers και Cassini (στον Κρόνο) και την αποστολή Rosetta στο Comet 67Ρ / Churyumov-Gerasimenko. Επιπλέον δημιούργησε το Άλφα Proton, που αποτελεί ένα φασματόμετρο ακτινών Χ, που πέτυχε την εκτέλεση της πρώτης χημικής ανάλυσης των βράχων του Άρη με το Mars Pathfinder το 1997. «Εμείς, ως επιστήμονες, ψάχνουμε, κάνουμε έρευνες, διαπιστώνουμε, αλλά ο καθένας μας πιστεύει σε κάτι. Αυτό το κάτι είναι εντελώς διαφορετικό για τον καθένα».

Το 2005, όταν και το ρομποτικό ρόβερ “Spirit” βρισκόταν στον Άρη, ο σπουδαίος αστροφυσικός πρότεινε στη NASA να δοθούν σε κάποιους τομείς του Κόκκινου Πλανήτη ονόματα εμπνευσμένα από την αντίσταση του ελληνικού λαού απέναντι στη γερμανική κατοχή, με τους συνεργάτες του να δέχονται αυτή την πρόταση και σήμερα να γίνεται λόγος για τα «Άγραφα», την «Καλαμπάκα», την «Ξάνθη» και τα «Τέμπη», το «Λασίθι» και τη «Θεσσαλονίκη».

Ο Θανάσης Οικονόμου από μικρή ηλικία χάζευε με τις ώρες τον ουρανό και μαγεμένος από τη θέασή του, ήθελε να μάθει περισσότερα γι’ αυτόν. «Ξέρω ότι κοιτάζοντας τον ουρανό μαγεύονται οι ψυχές των παιδιών και γι’ αυτό προσπαθούμε να φτιάξουμε στην Ελλάδα ένα αστεροσκοπείο, όπου θα μπορούν τα παιδιά από το σχολείο να παρακολουθούν τους πλανήτες, τα αστέρια και γενικά τον ουρανό. Αυτό θα αυξήσει τις γνώσεις τους, ώστε να τα καταστήσει δραστήρια μέλη της επόμενης γενιάς».

#HisStory